Het gebruik van feromonen in het dierenrijk
Een feromoon is een chemische stof die dieren afscheiden om een ander dier van dezelfde soort aan te trekken en ermee te communiceren. Feromonen worden waargenomen via zweet, urine of speeksel, terwijl hormonen inwendig, via het bloed, worden doorgegeven. In het onderstaande artikel vertellen we je meer over het gebruik van feromonen in het dierenrijk.
In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, heeft deze chemische stof niet alleen te maken met de oestruscyclus of het vruchtbaarheidsniveau. Het dient ook om dieren te waarschuwen voor gevaarlijke situaties of territoriale grenzen.
Ze zijn ook aanwezig bij mensen, hoewel ze niet dezelfde potentie hebben als bij dieren. Hun gebruik bij mensen heeft alleen te maken met seksuele aantrekkingskracht, terwijl ze bij dieren het gedrag van de soort regelen.
Feromonen in het dierenrijk
In het dierenrijk zijn feromonen praktisch een communicatiemiddel tussen soorten. Door de afscheiding van deze stof kunnen dieren alert blijven op het gedrag of de empathie van andere exemplaren.
Dieren nemen ze waar via hun reukzin, en specifiek via het neusorgaan dat het Orgaan van Jacobson wordt genoemd. Dit orgaan bestaat uit twee kanalen die zich boven het gehemelte bevinden.
Bij sommige dieren, zoals katten, paarden of stieren, gaan de feromonen die dieren ruiken rechtstreeks naar dit orgaan. Dan treedt een gedrag op dat bekend staat als de Flehmen-respons, waarbij het dier zijn kop optilt en zijn bovenlip intrekt. Zo laat het de feromonen in zijn speeksel verdwijnen en de neusgang bereiken.
Soorten feromonen
Deze worden ingedeeld naar hun functie en doel. In sommige gevallen, zoals bij mieren, maakt het gebruik ervan opsporing mogelijk. Tegelijkertijd gebruiken ze ze om het oppervlak te identificeren bij de uitwisseling van voedsel.
- Waarschuwing. Ze dienen als waarschuwingsteken voor andere diersoorten. Dat wil zeggen dat ze de aanwezigheid van een mogelijk gevaar of risico voor andere dieren aankondigen.
- Markeren van territorium. Door middel van urine markeren veel dieren hun territorium of geven ze aan welke ruimte exclusief voor hen is. Dit helpt om andere exemplaren de vastgestelde grenzen aan te geven, d.w.z. dat ze geen gebruik mogen maken van dat gebied.
- Seksueel. Dit is misschien wel het gebruik van feromonen onder het dierenrijk dat we het meest kennen. Ze maken het namelijk mogelijk om te weten te komen welke dieren loops zijn of in de periode van voortplanting. Via urine of zweet identificeren mannetjes de vrouwtjes die beschikbaar zijn om te paren.
Toepassingen van feromonen
In de diergeneeskunde zijn feromonen gebruikt bij de vervaardiging van producten die bestemd zijn voor dieren. Sommige dienen om angst te kalmeren, terwijl andere de paring stimuleren.
- Als kalmerend middel. Synthetische feromonen zijn geïnspireerd op zogende feromonen en proberen puppygedrag te kalmeren. Dit is het geval bij teven in de periode van lactatie, die feromonen afscheiden om de angst van hun puppy’s te verminderen.
- Dit soort stoffen heeft goede resultaten gehad bij de behandeling van gedragsveranderingen.
- Als seksueel stimulerend middel. Sommige fokkers van dieren gebruiken synthetische feromonen om het seksuele verlangen te vergroten. Hoewel ze nog steeds moeten wachten tot de dieren loops worden, komt deze stimulatie de interesse van het mannetje in het vrouwtje ten goede. Met andere woorden, het garandeert dat ze op het juiste moment zullen opstijgen.
Ook bij mensen is het gebruik van feromonen aangetoond, hoewel de effectiviteit ervan nog niet bewezen is. Dat is onder andere het geval bij parfumfabrikanten, die lotions met feromoontoevoegingen hebben ontwikkeld.
De effecten van feromonen bij gesteriliseerde dieren
Castratie is een ingreep die direct op de hormonen van de dieren wordt uitgevoerd. Het bestaat uit het verwijderen van de bron van testosteron bij mannetjes en oestrogeen en progesteron bij vrouwtjes. Deze actie kan ook de productie van feromonen beïnvloeden.
In deze gevallen krijgen mannetjes een geur die meer lijkt op die van vrouwtjes. In theorie kan deze geurmodificatie ervoor zorgen dat het mannetje seksuele begeerte opwekt bij andere exemplaren van hetzelfde geslacht. Dit betekent echter niet dat ze hun belangstelling voor het bestijgen van loopse vrouwtjes verliezen.
Tegelijkertijd verminderen gecastreerde dieren hun territoriale afbakening. Het is namelijk niet langer nodig om het territorium dat ze bezitten te markeren. Zo zullen de zogenaamde territoriumferomonen aanzienlijk afnemen.