Verschillen tussen levendbarende dieren en zoogdieren

De meeste zoogdieren zijn levendbarend omdat ze zo hun nageslacht tijdens de embryonale ontwikkeling kunnen beschermen. Dit zorgt ervoor dat ze bijna allemaal geboren worden en dat de overleving van de embryo's wordt bevorderd.

Geschreven en geverifieerd door de bioloog Cesar Paul Gonzalez Gonzalez.

Laatste update: 22 december, 2022

Dieren ontwikkelen verschillende aanpassingskenmerken om met hun omgeving om te gaan. Een van de belangrijkste daarvan is vivipariteit, een voortplantingsstrategie bij levendbarende dieren die gekenmerkt wordt door het ter wereld brengen van levende jongen zonder dat een ei als tussenvorm nodig is. Deze eigenschap vertegenwoordigt echter geen taxonomische categorie en dient ook niet om soorten in te delen.

Zoogdieren daarentegen maken deel uit van een taxonomische groep die gemeenschappelijke kenmerken vertoont en zowel levendbarend als eierleggend kan zijn. Dit idee kan nogal wat verwarring veroorzaken. Op het eerste gezicht lijken zoogdieren hetzelfde te zijn als levendbarende dieren. Er zijn echter duidelijke verschillen tussen de twee. Lees verder en leer hoe je ze kunt herkennen.

Wat is een zoogdier?

Zoogdieren zijn , zoals we eerder zeiden, eigenlijk een taxonomische klasse – de klasse Mammalia – die levende wezens groepeert die aan de volgende kenmerken voldoen:

• Het zijn warmbloedige dieren (homeotherm). Zoogdieren kunnen hun lichaamswarmte regelen door hun hoge stofwisselingssnelheid. Daarom zijn ze in staat ijskoude omgevingen te koloniseren bij temperaturen onder het vriespunt.
• Ze hebben drie botjes in hun oren. Hamer, aambeeld en stijgbeugel (met uitzondering van soorten als het vogelbekdier en de mierenegel).
• Ze hebben haar in tenminste één fase van hun leven. Zelfs zeezoogdieren hebben haar tijdens hun embryonale ontwikkeling.
• Ze hebben borstklieren. Eigenlijk zijn deze structuren zweetklieren die veranderd zijn om melk af te scheiden. Dit kenmerk is het vlaggenschip binnen de groep en de reden waarom men alle vertegenwoordigers van het taxon zoogdieren zo noemt.

Deze groep is monofyletisch, wat betekent dat alle soorten erbinnen dezelfde gemeenschappelijke voorouder hebben. Hier vinden we echter zeer diverse levende wezens die zowel op het land als in het water leven. Hun bewegingsmogelijkheden maken dat ze kunnen zwemmen, springen, vliegen, rennen en kruipen.

Soorten zoogdieren

De grote verscheidenheid van zoogdieren maakt dat er bij veel soorten nieuwe en kenmerkende levensstrategieën voorkomen. Met behulp van deze benadering kan men ze in de volgende drie subgroepen verdelen:

• Monotremen. Dit zijn levende wezens die voorouderlijke kenmerken behouden die lijken op die van reptielen. Het meest representatief is de aanwezigheid van de cloaca, dat is de “uitgangsopening” van het spijsverterings-, urine- en voortplantingskanaal.
• Buideldieren. Deze lijken erg op placenta’s, met het verschil dat hun embryonale ontwikkeling in de baarmoeder heel kort is. Daarom bevinden hun melkklieren zich in een soort buidel. De nakomelingen zullen daar hun ontwikkeling afmaken terwijl ze de melk van hun moeder drinken. Dit zakachtige membraan heet het marsupium. Het is de reden waarom men deze dieren de naam buideldieren heeft genoemd.
• Placentair. De grote meerderheid van de zoogdieren behoort tot deze subgroep. Deze subgroep omvat alle soorten die zich volledig in de baarmoeder van hun moeder ontwikkelen. Daartoe wordt een placentavlies aangemaakt dat de baby in de baarmoeder van de moeder voedt.

Wat is vivipariteit?

Vivipariteit is een voortplantingsstrategie die gekenmerkt wordt door het baren van levende jongen. Dit betekent dat de hele ontwikkeling van het pasgeboren jong in de moeder plaatsvindt. Zoals gezegd gebruikt men deze term om op een eigenschap van de soort te wijzen, maar niet om ze taxonomisch in te delen.

Behalve vivipariteit kunnen levende wezens nog twee andere voortplantingsstrategieën toepassen. We vatten ze nu allebei samen:

• Ovipariteit. Dit wordt gekenmerkt door de productie van eicellen. Het embryo ontwikkelt zich buiten het lichaam van de moeder, maar binnen in een eitje dat het alle voedingsstoffen geeft die het nodig heeft. Hierdoor kan een enkel vrouwtje bij elk voortplantingsgebeuren meer nakomelingen voortbrengen, omdat ze de foetussen niet in haar lichaam hoeft op te slaan.
• Ovovivipariteit. Dit is een tussenpunt tussen ovipariteit en vivipariteit. Bij deze strategie wordt een ei geproduceerd en in de moeder bewaard. Net op het moment van uitkomen zal de moeder het ei losgelaten. Daardoor lijkt het alsof het nageslacht als levendbarende dieren ter wereld komt.

Elk van de bovenstaande strategieën verleent bepaalde evolutionaire voordelen aan soorten. Dit betekent dat elk dier de strategie “kiest” die hem de beste resultaten geeft om in zijn omgeving succesvol te zijn. Deze eigenschappen zijn echter niet specifiek voor één enkele taxonomische groep.

Zijn er verschillen tussen zoogdieren en levendbarende dieren?

Zoogdieren behoren tot een taxonomische groep die bepaalde eigenschappen gemeenschappelijk heeft. Anderzijds is vivipariteit een eigenschap die elke soort kan hebben (of niet), ongeacht tot welke evolutionaire groep ze behoort. Deze termen zijn geen synoniemen, en zijn volgens biologische definitie totaal verschillend.

De verwarring kan te wijten zijn aan het feit dat de meeste zoogdieren levendbarend zijn. Er zijn echter ook soorten die dat niet zijn. Het monotreme vogelbekdier, legt bijvoorbeeld eieren. Dit maakt het fout de twee begrippen gelijk te stellen of ze als synoniemen te gebruiken.

Levendbarende dieren kunnen uit verschillende taxonomische groepen komen, zoals reptielen, zoogdieren, amfibieën of vissen. Er zijn grote verschillen tussen hen en niet alle leden van elke groep hebben deze eigenschap. Daarom gebruikt men deze term alleen om de soort voortplantingsstrategie van een soort aan te geven.

Zoals je ziet zijn zoogdieren en levendbarende dieren diergroepen met grote onderlinge verschillen, en alleen de eerste vertegenwoordigt een geldig taxonomisch niveau. Merk op dat dit niet betekent dat het verkeerd is om een van beide termen te gebruiken. Je moet echter wel weten over welke groep je het hebt om het juiste begrip te kunnen kiezen.