De schoenbekooievaar: gedrag en leefgebied

De schoenbekooievaar is een ongelooflijke vogel met een prehistorisch uiterlijk. Hij is endemisch voor het Afrikaanse continent.

De schoenbekooievaar is een zeer merkwaardige vogel, afkomstig uit Afrika. Een documentaire van National Geographic beschreef hem als een vogel met de poten van een ooievaar, de snavel van een pelikaan en de kop van een adelaar.

Het lijkt een goede beschrijving. Een schoenbekooievaar lijkt op een van de fantasiewezens die je op de tekeningen van een kind aantreft.

Wetenschappers hebben deze unieke vogel Balaeniceps rex genoemd. Hij heeft een soort prehistorisch aspect en is geclassificeerd als kwetsbaar en op de lijst van bedreigde diersoorten geplaatst. Jammer genoeg zijn er niet veel van deze vogels meer over, en ze blijven in een snel tempo afnemen.

Sinds zijn ontdekking in de negentiende eeuw heeft de schoenbekooievaar veel belangstelling gewekt in de wetenschappelijke gemeenschap. Het zijn zeer grote vogels, hoewel de vrouwtjes altijd kleiner zijn dan de mannetjes.

Het mannetje van de schoenbekooievaar wordt tot één meter hoog, en de spanwijdte van zijn vleugels varieert van 2,5 tot 1,5 meter. De vrouwtjes daarentegen zijn ongeveer 5 cm kleiner dan het gemiddelde mannetje.

Verrassend genoeg kan deze vogel wel vijftig jaar oud worden, wat hem tot een van de langst levende wilde vogels maakt. Door hun trage ontwikkeling zijn deze vogels pas na hun vierde levensjaar geslachtsrijp.

Het verenkleed van een schoenbekooievaar is blauwachtig grijs en asgrauw met een groenige tint op zijn rug. De buik- en staartveren zijn bijna wit, hun ogen zijn geel en hun poten zijn zwart.

Gedrag van de schoenbekooievaar

Het gedrag van deze vogel is interessant. Schoenbekken zijn solitaire vogels met sedentaire neigingen. Ze worden niet graag lastig gevallen en komen in het algemeen niet in de buurt van andere vogels, zelfs niet die van hun eigen soort. Behalve tijdens de paartijd, dan. Zelfs tijdens het paren zijn er echter meestal niet meer dan twee nesten per vierkante mijl.

Als deze fascinerende vogel eenmaal een plek heeft gevonden die hem aangenaam lijkt en waar hij een constante voedselvoorraad kan vinden, dan blijft hij daar voor lange tijd. Ze bouwen nesten ondanks dat het grote vogels zijn. De nesten van de schoenbekooievaar zijn meestal gemaakt van grasstengels.

Schoenbekooievaars voeden zich voornamelijk met vis. Ze geven de voorkeur aan Polypterus senegalus, meerval en tilapia. Vissen zijn echter niet hun enige voedsel. Een schoenbekooievaar voedt zich ook met  amfibieën, jonge krokodillen, knaagdieren, waterslangen en, heel zelden, andere watervogels.

Helaas voor de toeristen zijn deze vogels voornamelijk nachtactief. Overdag houden ze zich verborgen om roofdieren te ontwijken en ‘s nachts gaan ze op zoek naar voedsel. Om die reden zien toeristen ze meestal niet in actie.

Tijdens het paarseizoen vormen de schoenbekooievaars monogame paren. De aanstaande ouders leggen de eieren in nesten van vertrapte vegetatie, die zo’n vier meter breed kunnen zijn. Elk schoenbekpaar kan twee tot drie eieren leggen, maar slechts één ei zal een overlevende pasgeborene voortbrengen.

Een schoenbekooievaar is al twee maanden na zijn geboorte minstens één meter lang. Hun ouders zullen echter voor hen blijven zorgen. Bovendien staan ze niet toe dat ze zonder toezicht het nest verlaten tot de jongen een maand of vijf oud zijn.

Het leefgebied

De schoenbekooievaar leeft hoofdzakelijk in de oostelijke en tropische zone van Afrika. De grootste concentraties bevinden zich in de strook van Soedan tot Zambia. Tijdens de paar- en broedperiode nestelt hij vaak in de moerassige gebieden met seizoensgebonden overstromingen in gebieden als Tanzania en Oeganda.

De rest van het jaar bestaat de habitat van de schoenbekooievaar uit laag water en schaarse vegetatie. Vanwege hun grootte blijven deze vogels bij voorkeur in gebieden met goed zicht om waakzaam te blijven.

Water met weinig zuurstof is ideaal voor de schoenbekooievaar, omdat de vissen dichter bij de oppervlakte moeten zwemmen, waardoor ze een makkelijke prooi vormen voor deze vogel. In gebieden als Soedan voedt de schoenbekooievaar zich ook met rijst en andere granen en grassen.

Bedreigingen voor de schoenbekooievaar

De vernietiging van zijn leefgebied is een van de belangrijkste bedreigingen voor deze vogelsoort. Helaas zijn de beste plaatsen voor gewassen ook zijn favoriete broed- en nestplaatsen.

Wanneer het broedgebied wordt aangetast, vormen deze vogels minder paren en leggen ze minder eieren. Daardoor lijkt de populatie snel af te nemen.

Deze soort is ook een van de slachtoffers van stroperij. Illegale handelaren stelen eieren en verkopen ze aan de hoogste bieders. Slechts enkele landen hebben jachtwetten die schoenbekooievaars beschermen. In Tanzania, een van de plaatsen waar de jacht op deze vogel legaal is, is hij gewild als voedsel.

Er zijn echter verschillende internationale wetsvoorstellen die de schoenbek proberen te beschermen. Er zijn ook fokprojecten in gevangenschap om te proberen de populatie van deze vogels te vergroten. Wij vertrouwen erop dat de schoenbekooievaar in de komende jaren zal worden beschermd.