Voeltzkowi's kameleon: gespot in Madagascar na een eeuw zonder waarnemingen
Een soort uitgestorven verklaren is geen eenvoudig proces, want er zijn verschillende studies nodig om deze bewering te staven. Daardoor zijn er veel “verdwenen” dieren, waarvan deskundigen niet duidelijk zijn of ze nu helemaal verdwenen zijn of niet. Een voorbeeld hiervan is de Voeltzkowi’s kameleon, een prachtig reptiel dat al meer dan een eeuw vermist is…tot nu.
De wetenschappelijke naam van deze soort is Furcifer voeltzkowi en hij behoort tot de familie Chamaeleonidae. Dit reptiel is endemisch op Madagascar. Hij werd voor het eerst beschreven in 1893. Men zag het dier echter voor het laatst in 1905. Daarna verdween hij voor meer dan een eeuw. Lees verder en leer meer over de geschiedenis van Voeltzkow’s kameleon.
De Voeltzkowi’s kameleon: een vrij onbekende soort
In 1893 beschreef de Duitse zoöloog Oskar Boettger verschillende reptielen uit de collectie van het Senckenberg Museum voor Natuurlijke Historie. Onder hen was een prachtige groene kameleon met een hoorn die lijkt op die van de Labord’s kameleon (Furcifer labordi). Deze nieuwe soort werd Voeltzkow’s kameleon genoemd naar zijn ontdekker, Alfred Voeltzkow.
Op dit moment was over dit nieuwe schepsel alleen bekend hoe hij eruit zag en dat hij endemisch was in westelijk Madagascar. Tussen 1903 en 1905 ondernam dezelfde natuuronderzoeker Alfred Voeltzkow (Engelse link) echter een expeditie naar Oost-Afrika en kwam de kameleon opnieuw tegen. Dat gaf hem de gelegenheid om de soort beter te beschrijven.
Niettemin zou dit de laatste keer zijn dat de wereld van dit reptiel zou horen voor vele tientallen jaren.
Op zoek naar verdwenen soorten
Iets meer dan een eeuw later stelde de non-profit organisatie Global Wildlife Conservation een lijst samen van de 25 meest gezochte verdwenen soorten van 2017. Dit was bedoeld om deskundigen te mobiliseren om de soorten terug te vinden of hun uitsterven te bevestigen. Exemplaren als Jacksons salamander, het Vietnam muishert, en Wallace’s reuzenbijen waren de eersten die herontdekt werden.
Voeltzkow’s kameleon stond op de zesde plaats van de lijst, zodat nieuwe expedities werden voorbereid om op zoek te gaan naar deze, en andere, reptielensoorten. Hiermee hoopten de deskundigen alle onbekenden die nog over deze dieren te ontdekken waren, te kunnen ontrafelen.
De expeditie naar het noordwesten van Madagaskar
Gelukkig waren alle voorbereidingen voor de uitstap in maart 2018 afgerond, waarmee de twee weken durende reis begon die tot de herontdekking van deze soort leidde. De leider van deze expeditie was Frank Glaw. Hij is het hoofd van de afdeling gewervelden van de Staatszoölogische Verzameling in München.
Ondanks het feit dat de groep uit deskundigen op dit gebied bestond, waren de eerste dagen van de zoektocht niet succesvol. Tegen het einde van hun tocht kwamen de avonturiers echter toch de prachtige Voeltzkowi’s kameleon tegen.
Dit zou niet alleen de terugkeer betekenen van een soort waarvan men dacht dat hij uitgestorven was. Het zou hen ook in staat stellen meer te weten te komen over de biologische samenstelling van het dier.
In april 2018 werd deze ongelooflijke kameleon herontdekt na 113 jaar zonder waarneming te zijn geweest. Bovendien werden voor het eerst vrouwtjes van deze soort waargenomen, die prachtige kenmerken vertonen die eerder door een gebrek aan gegevens onbekend waren.
Nooit eerder waargenomen vrouwtjes
Voeltzkow’s kameleon werd voor het eerst beschreven door mannelijke exemplaren te observeren. Daarom dacht men dat vrouwtjes geen belangrijke verschillen met de mannetjes vertoonden. Toen ze echter herontdekt werd, beseften de onderzoekers dat ze zich vergist hadden.
Het vrouwtje van deze soort is in staat een combinatie van felle kleuren te vertonen met tinten paars, oranje, rood, groen, wit, en zwart. Deze patronen veranderen naar gelang haar stemming, maar bij stress is ze in staat haar kleuring drastisch te veranderen.
Deze felle tinten ziet men alleen bij vrouwtjes die al gepaard hebben en eitjes in zich hebben. Daarom lijkt het mechanisme te dienen als een visuele indicator voor mannetjes om vrouwtjes te herkennen die nog niet gepaard hebben.
Waarom is de Voeltzkowi’s kameleon niet meer gezien?
Deze “verdwenen” soort is verwant met de Labord’s kameleon. Deze laatste is erg beroemd omdat hij de kortste levensverwachting onder de kameleons heeft (4 tot 5 maanden). Dat impliceert dat er een grote kans is dat dit exemplaar en Voeltzkow’s kameleon dezelfde levenscyclus hebben.
Met andere woorden, Voeltzkow’s kameleon zal waarschijnlijk maar een paar maanden leven voor hij uit zijn leefgebied verdwijnt. Daarom is het bijna onmogelijk om dit dier in bepaalde tijden van het jaar te vinden. Dankzij de genoemde expeditie kon men echter vaststellen dat de beste maanden om het reptiel te lokaliseren maart en april zijn.
Het verhaal van deze kameleon is een goed teken voor natuurbeschermers, want het helpt hen om deze dieren beter te begrijpen. Andere soorten in dezelfde situatie hebben echter niet zoveel geluk.
Ondanks veel slecht nieuws over bedreigde dieren, en dankzij het werk van verschillende organisaties, hebben deze “verloren” dieren nog steeds een kans om zich voor uitsterven te behoeden. Wellicht ook interessant voor jou
Alle aangehaalde bronnen zijn grondig gecontroleerd door ons team om hun kwaliteit, betrouwbaarheid, actualiteit en geldigheid te waarborgen. De bibliografie van dit artikel werd beschouwd als betrouwbaar en wetenschappelijk nauwkeurig.
- Voeltzkow, Alfred (1913). Reise in Ostafrika in den Jahren 1903-1905. Bild 3 Heft 4-5. Stuttgart. p. 306.
- Boettger, O. 1913. Reptilien und Amphibien von Madagascar, den Inseln und dem Festland Ostafrikas. Pp. 269-375. In: Voeltzkow, A. Reise in Ostafrika in den Jahren 1903-1905. Wissenschaftliche Ergebnisse. Vol. 3. Systematische Arbeiten. Schweizerbart’ sche Verlagsbuchhandlung, Nägele und Sproesser, Stuttgart.
- Glaw, F., Prötzel, D., Eckhardt, F., Raharinoro, N. A., Ravelojaona, R. N., Glaw, T., Glaw, K., Forster, J. & Vences, M. (2020). Rediscovery, conservation status and genetic relationships of the Malagasy chameleon Furcifer voeltzkowi. SALAMANDRA, 56(4), 342-354.
- Sentis, M., Chang, Y., Scherz, M. D., PrÖtzel, D., & Glaw, F. (2018). Rising from the ashes: resurrection of the Malagasy chameleons Furcifer monoceras and F. voeltzkowi (Squamata: Chamaeleonidae), based on micro-CT scans and external morphology. Zootaxa, 4483(3), 549-566.
- Eckhardt, F. (2020). A Short Story: Senescence in an Annual Reptile, Labord’s Chameleon (Furcifer Labordi) (Doctoral dissertation, Georg-August-Universität Göttingen).
