Hoe en wanneer verschenen dinosaurussen op aarde?

Dinosaurussen maken deel uit van de cultuur, ondanks het feit dat geen mens ze in zijn leven is tegengekomen. Het begrijpen van hun oorsprong biedt veel sleutels tot de moderne biologie.

Geschreven en geverifieerd door de dierenarts Érica Terrón González.

Laatste update: 21 december, 2022

De oorsprong van de dinosauriërs wordt geplaatst in het Trias, de oudste van het Mesozoïsche Tijdperk. Deze periode begon 230 miljoen jaar geleden en duurde 50 miljoen jaar. In die periode begonnen zowel de flora als de fauna te diversifiëren ten opzichte van het vorige tijdperk. Zo verschenen onder andere de reusachtige reptielen die we nu kennen als ‘dinosaurussen’.

Deze titanen – terrestrisch, marien, gevleugeld – kwamen voort uit de archosauriërs. Deze begonnen al kenmerken te vertonen zoals de huidige reptielen en sommige vogels hebben. Als je meer over dit onderwerp wilt weten, lees dan verder.

Hoe verschenen de dinosaurussen?

Tijdens het Trias begonnen onder de kleinere fauna dieren zoals insecten, schorpioenen en zoetwaterschaaldieren in overvloed voor te komen. In de zee verschenen veel nieuwe geslachten ongewervelden. Tegelijk verdwenen veel diergroepen, zoals onder andere met veel amfibieën gebeurde.

Deze periode markeerde ook het begin van de invasie van de wateren door reptielen. Bijvoorbeeld de fytosauriërs. Hoewel hun naam naar planten verwijst, waren het roofdieren.

Een andere aquatische groep waren de placodontia, die alleen in afzettingen uit de late Trias gevonden worden. Ze waren vrij omvangrijk, met massieve lichamen en aangepaste schepvormige ledematen. Sommige placodontia waren begiftigd met benige platen op de rug, die leken op een schild zoals dat van schildpadden, hoewel het aantal platen veel groter was.

Veranderingen in de terrestrische fauna tijdens het Trias

Op het land bevatten de fossiele gesteenten uit het Trias resten van de primitiefste archosauriërs, die beschouwd worden als voorouders van dinosauriërs en pterosauriërs.

Archosauriërs waren aanvankelijk carnivoren, die samenleefden met hun herbivore buren, de lepidosauriërs of neushoorns. Net als sommige moderne hagedissen gebruikten ze hun staart voor het bewaren van hun evenwicht als ze op hun achterste ledematen liepen.

Tijdens de evolutie werd deze tweevoetige houding bij sommige soorten permanent. Daardoor werden de voorpoten aangepast voor andere doeleinden, zoals het vastgrijpen van voorwerpen of om te vliegen. Paleontologen geloven dat de Eoraptor.

lijkt op de gemeenschappelijke voorouder van alle dinosauriërs. Als dat inderdaad zo is, zouden de eerste dinosaurussen kleine, tweevoetige roofdieren geweest zijn.

Het verschijnen van de reuzen

De meest primitieve dinosaurussen verschenen tegen het eind van het Trias, ongeveer 180 miljoen jaar geleden. Onder hen waren bijvoorbeeld de volgende exemplaren:

• Procompsognathus. Een zeer snel tweevoetig reptiel, dat ongeveer een kilo gewogen moet hebben.
• Plateosaurus. Dit was de reusachtige dinosaurus van die tijd. Hij was planteneter en werd ongeveer 7 meter lang. Het was een van de eerste reptielen van deze afmetingen die de tweevoetige houding uitprobeerden.

Het rijk van de reuzen op het land

De evolutie van de dinosauriërs komt tijdens de Jura-periode, die ongeveer 50 miljoen jaar duurde. Gedurende het grootste deel van deze periode werden dieren op aarde op een bijzondere manier vertegenwoordigd door reptielen. Op het land waren dinosaurussen het talrijkst. Onder hen vielen de volgende soorten op:

• Allosaurus, een reusachtige carnivoor.
• Diplodocus, een 25 meter lange herbivoor.
• Stegosaurus, een zeer grote dinosaurus.

Niet alle dinosaurussen waren echter van kolossale afmetingen, maar er waren er enkele die meerdere meters groot waren. Zoals ook nu het geval is, moduleren milieu-impulsen de grootte en vorm van levende wezens tot ver boven het gemiddelde.

Aquatische dinosaurussen

Ook reptielen drongen in die tijd de zeeën binnen. Soorten zoals de plesiosaurus waren in deze periode op hun vruchtbaarst. Tegelijk verschenen de eerste schildpadden en zeereptielen die sterk leken op de krokodillen die we vandaag de dag kennen.

Vliegende dinosaurussen

Ten slotte begonnen sommige soorten dinosaurussen het luchtruim te kiezen. De kleine rhamphorhynchus, bijvoorbeeld, vloog al. Ook pterosauriërs, met afmetingen die varieerden van enkele centimeters tot 9 meter spanwijdte, beheersten het luchtruim.

Hun vleugels waren leerachtig zoals die van de vleermuis en ze hadden geen kielbeen – een bot dat bij moderne vogels aanwezig is – zodat ze niet goed konden vliegen.

Tot welke bronnen kan ik me wenden om meer over dinosaurussen te weten te komen?

Uitgestorven dieren mogen niet vergeten worden. De enige manier om de mensen deze reuzen te laten herinneren is door hun nalatenschap door te geven. Dat kunnen we doen door over deze dieren te lezen en hun herinnering te bewaren.

De bibliografie over deze dieren is uitgebreid, want ze wekken de belangstelling van zowel kinderen als volwassenen. Boeken als Dinosaur Adventure Atlas van Emily Hawkins zijn geweldig voor jongeren. De Geïllustreerde Encyclopedie van Dinosauriërs en Prehistorische Dieren, door Dixon D. e.a., is ook zeer aan te bevelen voor alle leeftijden.

Filmografieën kunnen ook interessant zijn om ons aan dinosauriërs te herinneren. Zelfs als deze geheel op fantasie gebaseerd zijn. Tenslotte is het altijd een goed idee om de verschillende themaparken te gaan bezoeken die rond dinosaurussen zijn opgebouwd om meer over deze dieren te leren.