Hoe zit dat: wat eten vissen?

Weten wat vissen eten is essentieel op biologisch en productief niveau. Hier laten we je zien waar het dieet van deze gewervelde dieren uit bestaat.

Geschreven en geverifieerd door de bioloog Samuel Sanchez.

Laatste update: 21 december, 2022

Vissen zijn uit evolutionair oogpunt fascinerende levende wezens. Dat komt omdat ze een van de meest onherbergzame milieus op aarde gekoloniseerd hebben: het aquatisch ecosysteem. Of ze nu in zoet of zout water leven, deze gewervelde dieren hebben aanpassingen die ondenkbaar zijn bij een op het land levend wezen. Heb je je ooit afgevraagd wat vissen eten?

Deze gewervelde dieren kunnen zich meerdere voedingskeuzes aanmeten, variërend van parasitisme tot filtratie. Als je de meest fascinerende voorbeelden van elke voedingsaanpassing wilt weten, lees dan verder.

Wat zijn vissen?

Alvorens te beschrijven wat vissen eten, vinden we het interessant ze vanuit taxonomisch standpunt te verkennen. Eerst en vooral moet erop gewezen worden dat deze dieren tot het subphylum Vertebrata behoren en dat ze een parafyletische groep vormen.

Dit betekent dat het taxon alle vissen en hun voorouders omvat, maar dat andere verwante levende wezens buiten beschouwing gelaten worden om de terminologie niet ingewikkelder te maken.

Alle vissen zijn apodoot (ontbrekende ledematen), hebben een soort skelet (benig of kraakbenig), en ademen door middel van kieuwen, hoewel de meest basale niet altijd aan deze laatste regel voldoen. Ongeveer 99% van de beschreven soorten is actinopterygii, waarvan 95% tot de infraklasse Teleostei behoort.

Dit betekent dat bijna alle overblijvende vissen teleostei zijn of “typisch” in morfologisch opzicht. Ze hebben een benig skelet, een met schubben bedekt lichaam, een zwemblaas om hun plaats in de waterkolom te moduleren, en een fusiform lichaam om het zwemmen te vergemakkelijken.

Wat eten vissen?

Nu we je goed aan de groep voorgesteld hebben, zijn we klaar om te onderzoeken wat vissen eten in de verschillende milieus die ze bewonen en naargelang hun levensstrategieën. Lees zeker verder!

Carnivore vissen

Carnivore vissen zijn vissen die zich alleen voeden met levende of vers gedode dieren. De duidelijkste voorbeelden van deze levensstrategie vind je bij de Lamniformes, zoals haaien die de roofdieren van de zee zijn bij uitstek.

De bekendste vertegenwoordiger van de vleesetende vissen is de witte haai (Carcharodon carcharias). Deze reuzen van 5 tot 6,4 meter lang domineren de gebieden op het continentaal plat bij de kusten, waar het water ondieper is. Hun dieet is gebaseerd op grote in het water levende zoogdieren, zoals zeeleeuwen en zeehonden. Grote witte haaien zijn dodelijke en niet te stoppen roofdieren.

Herbivore vissen

Zoals hun naam al doet vermoeden, zijn herbivore vissen vissen die zich uitsluitend met plantaardig materiaal voeden. Ze zijn heel belangrijk voor het behoud van stabiele ecosystemen, omdat ze primaire producenten (planten) verorberen en organisch materiaal genereren waarmee carnivoren en omnivoren zich kunnen voeden.

Het is moeilijk om een strikt herbivore vissoort te vinden, want zelfs de bekende pacu aast soms op kleine schaaldieren. De soort Piaractus brachypomus is een heel goed voorbeeld, want de basis van zijn dieet wordt gevormd door de vruchten die van de bomen aan de oevers van de Amazonerivier vallen.

Omnivore vissen

Zonder twijfel is het algemene antwoord op de vraag wat vissen eten “alles.” De meeste soorten in deze groep (vooral zoetwatersoorten) zijn omnivoor. Dat betekent dat ze planten, kleine prooien, en rottend organisch materiaal van allerlei soort accepteren.

Een van de duidelijkste voorbeelden op dit front is de goudvis (Carassius auratus). Dit dier heeft een taai spijsverteringsstelsel. Goudvissen kunnen zich voeden met insectenlarven, volwassen ongewervelden, rottend organisch materiaal, plantenscheuten. Daarnaast eten ze ook veel plantaardige producten (zoals snijbiet, erwten, komkommer, en meer).

Detritivore vissen

Detritivore vissen voeden zich met rottend organisch materiaal dat in het sediment of substraat aanwezig is. Ze hebben meestal een kleine subterminale mond die “naar beneden” gericht is. De reden daarvoor is dat hun voedsel  zich tussen de stenen en het zand bevindt. Ze eten kleine afgezette deeltjes, dode dieren van de bodem, en zelfs uitwerpselen van andere soorten.

Een duidelijk voorbeeld in deze groep is het geslacht Corydoras. Deze siluriforme vissen hebben een gespecialiseerde bek en weerhaakjes waarmee ze organisch materiaal tussen de stenen kunnen opsporen. Ze maken deel uit van het biologisch reinigingsapparaat van veel zoetwateraquaria.

Parasitaire vissen

Parasitaire vissen gebruiken een gastheer om er al het voedsel uit te halen dat ze nodig hebben. Daartoe hechten ze zich aan een deel van het lichaam van de gastheer. Vervolgens beginnen ze diens bloed op te zuigen of diens weefsels af te schrapen. Ze moeten een evenwicht bereiken. Ze kunnen hun slachtoffer namelijk niet onmiddellijk doden als ze zich nog een beperkte tijd met de reserves willen blijven voeden.

Het duidelijkste voorbeeld van deze groep is de rivierprik of lamprei (Lampetra fluviatilis). Met schrapende, zuignapachtige monddelen kiest het volwassen exemplaar van deze soort de meest doorbloede plekken van grote vissen uit en hecht zich eraan vast. Hoe onaangenaam het ook klinkt, hij schraapt het spierweefsel van zijn gastheer en voedt zich met diens vlees en bloed.

Filtervoeders

Filtervoeders zijn vissen die zich voeden met materie die in de waterkolom zweeft. Ze hebben daarvoor een zeer gespecialiseerd mondapparaat nodig, want ze moeten een constante waterstroom in hun bek toelaten en tegelijk voldoende microdeeltjes opvangen om zich te voeden.

Het perfecte voorbeeld in deze groep is de walvishaai (Rhincodon typus). Hij houdt zijn enorme bek open, pompt water door zijn kieuwen, en verkrijgt zo de deeltjes die hem voeden: fytoplankton, nekton, macroalgen, en krill. Soms kunnen ze ook schaaldieren en scholen kleine visjes eten, maar dat zijn niet de meestvoorkomende voedselbronnen.

Koraaletende vissen

Wat eten deze vissen met zo’n vreemde naam? Het antwoord is eenvoudig en logisch. Koraaletende vissen eten koraal, d.w.z. sessiele koloniale dieren die tot het phylum Cnidaria behoren. Papegaaivissen zijn een grote exponent op dit gebied, vooral de soort Bolbometopon muricatum.

Zoals je ziet, is het antwoord op de vraag wat vissen eten veel moeilijker te verklaren dan het op het eerste gezicht lijkt. Deze dieren zijn ongelooflijk gevarieerd en daarom wisselt hun dieet ook drastisch tussen de taxa. Het is echter gemakkelijk in te zien dat de meeste vissen omnivoren zijn.