Genetycznie modyfikowane komary – ryzyko i korzyści

Komary są najbardziej niebezpiecznymi zwierzętami, nie ze względu na ich wielkość czy agresywność, ale ze względu na choroby, które mogą przenosić. Zabijają one do 750 000 osób rocznie.

Napisane i zweryfikowane przez biologa Georgelin Espinoza Medina.

Ostatnia aktualizacja: 22 grudnia, 2022

Choroby przenoszone przez wektory stanowią poważny problem na całym świecie. Szczególnie w regionach tropikalnych i subtropikalnych, gdzie występuje najwięcej zachorowań. Istnieje pilna potrzeba poszukiwania alternatywnych rozwiązań dla lepszej kontroli i eliminacji wszystkich tych chorób. Pojawiają się więc nowe narzędzia, takie jak genetycznie modyfikowane komary.

Jednak, jak w przypadku wszystkiego, co nowe, istnieje pewna obawa i sceptycyzm wobec ich stosowania. Dlatego Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wystąpiła z inicjatywą wyjaśnienia aspektów związanych ze stosowaniem tych transgenicznych lub zmodyfikowanych komarów. Jest to temat, który opisujemy szczegółowo w tym miejscu, dlatego zachęcamy do przeczytania do końca, aby dowiedzieć się wszystkiego na ten temat.

Czym są genetycznie modyfikowane komary?

Jak sama nazwa wskazuje, są to komary, które zostały zmienione pod względem genetycznym, czyli w swoim DNA (cząsteczce, która zawiera wszystkie informacje o żywej istocie). Aby to osiągnąć, stosuje się technologię zwaną rekombinowanym DNA. Wykorzystuje się w niej odcinek lub gen posiadający cechę, która ma być przekazana organizmowi biorcy, w tym przypadku komarom. Nazywa się je także transgenicznymi.

Dlaczego wykorzystuje się komary transgeniczne?

Wykorzystanie zmodyfikowanych komarów może wydawać się absurdalne. Pomysł ten wynika jednak z ogromnej potrzeby w zakresie zdrowia publicznego. Populacja ludzka od dawna jest ofiarą licznych patogenów. Można je znaleźć wszędzie i mogą je przenosić organizmy pełniące rolę wektorów lub nośników.

Wektory są bardzo zróżnicowane i obejmują komary, meszki, roztocza, kleszcze, wszy, ślimaki i inne. W przypadku komarów mogą one przenosić ważne choroby. Należą do nich: denga, żółta gorączka, malaria, filarioza, chikungunya i gorączka Zachodniego Nilu. Wszystkie te czynniki mają ogromny wpływ na populację.

Aby przybliżyć problem, w 2018 roku na świecie odnotowano około 228 milionów przypadków malarii, a tragiczna liczba zgonów wyniosła 405 tysięcy. Dane te świadczą o braku możliwości kontroli przy zastosowaniu obecnych technik i wskazują na potrzebę poszukiwania alternatywnych rozwiązań w celu wyeliminowania tych wektorów. Owady, które w ostatnich latach rozszerzyły swoje rozmieszczenie, co pogarsza sytuację.

W ten sposób powstała inicjatywa wykorzystania genetycznie zmodyfikowanych komarów do walki z malarią i różnymi chorobami, które mogą przenosić.

Jakie są cechy komarów produkowanych metodami biotechnologicznymi??

Pomysł stworzenia zmodyfikowanych komarów ma na celu zwalczanie chorób. Dlatego też muszą one posiadać pewne cechy, które przyczyniają się do realizacji tego praktycznego celu.

W przypadku gatunku Aedes aegypti (przenosiciela dengi, wirusa Zika i chikungunya) zastosowano samoograniczający się gen, który powoduje śmierć przed osiągnięciem dorosłości. W ten sposób populacje tych owadów ulegają zmniejszeniu.

Do identyfikacji transgenicznych komarów wykorzystuje się także inne geny markerowe. W szczególności mają one właściwości fluorescencyjne, dzięki czemu mogą być wykrywane w specjalnym świetle. W ten sposób można je odróżnić od osobników dzikich, a zmodyfikowane organizmy można śledzić.

Jakie są zagrożenia i korzyści związane z genetycznie modyfikowanymi komarami?

Idea komarów GM jest kontrowersyjna wśród badaczy. Niektórzy popierają ich wdrażanie, ale inni są im przeciwni, argumentując, że ryzyko przewyższa korzyści. Powoduje to również konflikty kulturowe wśród ludności, która nie jest zaznajomiona z tą problematyką.

Jeśli to narzędzie okaże się skuteczne, bez wątpienia przyniesie ogromne korzyści w zakresie rozpowszechniania chorób przenoszonych przez wektory. Choroby, których występowanie zmniejsza się poprzez przerwanie łańcucha zakażeń, gdy zmniejsza się liczba komarów przenoszących choroby w przyrodzie. Ryzyko, które należy ocenić za pomocą tego typu narzędzia, jest związane z bezpieczeństwem środowiska, różnorodnością biologiczną oraz zdrowiem ludzi i zwierząt.

Jedną z głównych firm zajmujących się produkcją GMO jest Oxitec. Badania przeprowadzone w takich miejscach jak Panama, Brazylia i Kajmany wykazały, że uprawy GMO nie mają znaczącego wpływu na ludzi, środowisko, inne gatunki komarów, a nawet drapieżniki zwierzęce. Ponadto wykazują one zmniejszenie dzikich populacji tych owadów.

Badania jednak wciąż trwają. WHO potwierdza, że w celu zapewnienia bezpieczeństwa, jakości i skuteczności konieczna jest ewaluacja z zastosowaniem podejścia stopniowego i z udziałem społeczności.

Wnioski

Ze względu na globalne występowanie chorób przenoszonych przez wektory, WHO stoi na stanowisku, że należy pilnie opracować i przetestować narzędzia, które przyczynią się do ich kontroli i eliminacji. Jedną z technologii wdrożonych w ostatnich latach jest stosowanie genetycznie zmodyfikowanych komarów. Podkreśla się zatem znaczenie stopniowego podejścia do ich testowania.

Wizja, w którą należy zaangażować także społeczności, w tym ludność tubylczą. W tym ogromnym zadaniu, po latach zmagań z różnymi metodologiami, które nie zakończyły się sukcesem, należy porzucić sceptycyzm i spojrzeć obiektywnie na istniejące alternatywy. Pod warunkiem, że wyniki gwarantują skuteczność i bezpieczeństwo dla zdrowia ludzi, zwierząt i ekosystemów.