Co wywołuje zachwianie równowagi elektrolitowej u zwierząt?

Często nie mamy pojęcia dlaczego dana choroba u zwierząt, która początkowo wydaje się być mało problematyczna, nagle się pogłębia. Czasami kryje się za tym zachwianie równowagi elektrolitowej.

Napisane i zweryfikowane przez weterynarza Érica Terrón González.

Ostatnia aktualizacja: 27 grudnia, 2022

Zachwianie równowagi elektrolitowej u zwierząt wskazuje na to, że w ich organizmach dzieje się coś złego. Zazwyczaj pojawia się ono wraz z objawami większości chorób lub stanowi ich bezpośrednią konsekwencję.

Czasami taki brak równowagi może wywoływać komplikacje i pogarszać stan zwierzęcia. Dlatego też wiedza na temat tego w jaki sposób należy mierzyć poziom elektrolitów i wykrywać utratę jego równowagi odgrywa kluczową rolę w leczeniu chorych zwierząt.

Ten wskaźnik często daje weterynarzom cenne wskazówki podczas stawiania diagnozy lub dobierania właściwej terapii.

Niestety poziom elektrolitów może zmieniać się w sposób niespodziewany wraz z rozwojem choroby. Właśnie dlatego trzeba przeszkolić właścicieli zwierząt, aby umieli mierzyć poziom elektrolitów u swoich pupili w domu.

Zachwianie równowagi elektrolitowej u zwierząt i jego konsekwencje

W dalszej części artykułu przybliżymy fizjologiczne i kliniczne znaczenie zmian zachodzących w poziomie następujących elektrolitów: sodu, potasu, chlorku, wapnia i magnezu.

Wpływ wahania stężenia sodu

Sód odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu równowagi osmotycznej między komórkami a płynem zewnątrzkomórkowym, który je otacza. Regulacja stężenia sodu w organizmie wpływa w bezpośredni sposób na równowagę wody w ciele. Taki związek między sodem a wodą zaczyna być widoczny w nerkach.

Aby zmienić ilość wody i sodu wydalanego przez organizm zwierzęcia, musi zadziałać cała seria mechanizmów hormonalnych. Wzrost poziomu hormonu antydiuretycznego, czyli wazopresyny, pobudza pragnienie u zwierzęcia, aby dostarczyło swojemu organizmowi więcej wody.

Hipernatremia

Termin hipernatremia oznacza nadmierne stężenie sodu we krwi. Może się rozwinąć gdy w płynie zewnątrzkomórkowym rzeczywiście znajduje się zbyt wiele sodu lub kiedy w organizmie zwierzęcia jest zbyt mało wody, co wywołuje brak równowagi.

U odwodnionego zwierzęcia mogą występować objawy związane ze zbyt wysokim poziomem sodu. Mogą również wystąpić u zwierzaka, którego dieta jest bogata w sole.

Hiponatremia

W tym przypadku mamy do czynienia z czymś odwrotnym: spadkiem poziomu sodu we krwi. To często występujące zaburzenie, które często wiąże się z obrzękiem, czyli “zatrzymywaniem płynów”. Ten kłopotliwy objaw pojawia się często w przypadku chorób nerek lub wątroby albo niewydolności serca.

Zachwianie równowagi elektrolitowej: wpływ wahania stężenia potasu

Z drugiej strony mamy potas, który można określić jako przeciwieństwo sodu. Podczas gdy sód jest obecny w dużych ilościach w płynie zewnątrzkomórkowym, to potas znajduje się wewnątrz komórki.

Razem regulują one wspomnianą wyżej osmozę. Zwierzęta usuwają nadmiar potasu przez mocz, zaś na jego eliminację wpływa głównie aldosteron.

Hiperkalemia

Jak już wspomnieliśmy wcześniej, potas znajduje się głównie wewnątrz komórek. Dlatego też zwiększanie jego stężenia we krwi stanowi objaw braku równowagi fizjologicznej u zwierzęcia.

Okazuje się, że bardzo wysoki poziom potasu wymaga natychmiastowej interwencji weterynarza, ponieważ grozi ustaniem akcji serca. Choroby, które zwiększają usuwanie tego jonu w moczu, takie jak choroba Addisona, wymagają stałego monitorowania.

Hipokalemia

Hipokalemia występuje bardzo często razem z hipernatremią. To sprawia, że wymaga stałego monitorowania w przypadku odwodnienia, dużej biegunki, używania środków przeczyszczających oraz występowania innych chorób.

Wpływ wahania stężenia chlorku

Chlorek towarzyszy sodowi jako jon zewnątrzkomórkowy, a ich poziomy we krwi często zmieniają się w podobny sposób. Co więcej, okazuje się, że leczenie zaburzeń równowagi poziomu sodu w wielu przypadkach leczy również wahania poziomu chlorku.

Bez tych stałych poziomów organizm zwierzęcia staje się niestabilny, a jego problemy zdrowotne się pogarszają.

Zachwianie równowagi elektrolitowej: wpływ wahania stężenia wapnia

Wapń odgrywa kluczową rolę zarówno we wnętrzu komórek, jak i poza nimi. Poza tym jest głównym składnikiem szkieletu. Ten elektrolit jest dostarczany do organizmu dzięki stosowaniu zbilansowanej diety, a jeśli trzeba usunąć jego nadmiar, to jest wydalany w moczu.

W utrzymywaniu właściwego poziomu wapnia biorą udział trzy mechanizmy hormonalne:

• Parathormon oraz kalcytriol, które zwiększają poziom wapnia we krwi dzięki zmniejszaniu jego usuwania w nerkach i pomagają mu dotrzeć do kości,
• Kalcytonina, która w przeciwieństwie do dwóch poprzednich hormonów, utrudnia przedostawanie się wapnia do kości.

Nadmierny wzrost lub spadek poziomu wapnia we krwi, czyli hiperkalcemia lub hipokalcemia, może sprawić, że u zwierzęta wystąpią silne zaburzenia rytmu serca. Poza tym zwierzę z niedoborem witaminy D lub krzywicą cierpi z powodu braku wapnia, co wpływa na siłę jego kości.

Wpływa wahania stężenia magnezu

Poziom magnezu jest mierzony u zwierząt rzadziej niż poziomy innych elektrolitów. Jednak niektóre badania wykazały, że zaburzenia poziomu magnezu są obecne u wielu poważnie chorych psów i kotów.

Z kolei w ludzkiej medycynie hipomagnezemia to jedno z najczęściej występujących zaburzeń równowagi elektrolitów u krytycznie chorych zwierząt.

Dzieje się tak, ponieważ magnez odgrywa ważną rolę w wielu procesach zachodzących wewnątrz komórek, w tym w syntezie oraz rozpadzie DNA. Jednocześnie umożliwia również właściwe funkcjonowanie serca.

Jak wynika z powyższych akapitów, zachwianie równowagi elektrolitowej u zwierząt może pojawiać się z powodu wielu chorób. Chociaż trudno jest je zdiagnozować w domu, to weterynarze wykorzystują dane na temat poziomu elektrolitów między innymi do stawiania prognozy choremu zwierzęciu.