Jak zarządza się epidemiami wścieklizny?

Wirus wścieklizny nadal sieje spustoszenie w wielu krajach na całym świecie, ale prawda jest taka, że jest to choroba, której można zapobiec, o ile ogniska choroby u zwierząt są szybko wykrywane.

Napisane i zweryfikowane przez weterynarza Érica Terrón González.

Ostatnia aktualizacja: 21 grudnia, 2022

Wścieklizna jest chorobą zakaźną wywoływaną przez wirusa z rodziny Rhabdoviridae. Patogen ten atakuje zwierzęta i ludzi i jest jedną z najbardziej niebezpiecznych i śmiertelnych chorób odzwierzęcych na świecie. Przenoszona przez ugryzienie, wścieklizna atakuje centralny układ nerwowy i powoduje zapalenie mózgu, które prawie zawsze jest śmiertelne. Dlatego też tak ważne jest skuteczne kontrolowanie ognisk wścieklizny zaraz po ich wykryciu, ponieważ jej rozprzestrzenianie się może stanowić poważne zagrożenie dla populacji ludzkich.

Hiszpania uznawana jest za wolną od wścieklizny lądowej w latach siedemdziesiątych. Od tego czasu zwierzęta podatne na przenoszenie choroby, objęto nadzorem, stąd prośba o szczepienia ochronne u zwierząt domowych – wjeżdżających do kraju przez granice – podróżując ze swoimi właścicielami.

Dlaczego konieczne jest objęcie tej choroby planem nadzoru epidemiologicznego?

Jest to konieczne, biorąc pod uwagę naszą bliskość geograficzną z regionami endemicznymi wścieklizny – podobnie jak w wielu krajach Afryki Północnej.

Świadczą o tym sporadyczne przypadki, które mają miejsce w Ceucie lub Melilli. Niestety granice są zawsze przepuszczalne i nie wszystkie wjazdy zwierząt podatnych na wściekliznę można kontrolować.

Sytuację pogarsza jeszcze coraz większy ruch ludzi i ich zwierząt przez granice. W odpowiedzi na ten brak kontroli Ministerstwo Rolnictwa, wraz z Ministerstwem Zdrowia i Instituto de Salud Carlos III, opracowało plan awaryjny.

Jak zarządza się epidemiami wścieklizny?

Chociaż Hiszpania jest obecnie krajem wolnym od wścieklizny, zdarzały się wyjątkowe przypadki, które wpłynęły na władze. Najnowszy przykład miał miejsce w 2013 roku, kiedy pies sprowadzony z Maroka okazał się zarażony. Wzorując się na tym modelu, wyjaśnimy, jak władze radzą sobie z wybuchami tej bardzo problematycznej choroby.

Po pierwsze, poznaj ostatnie fakty z przeszłości

Kiedy kraj jest wolny od wścieklizny, znajduje się to na tak zwanym „poziomie ryzyka 0”, ponieważ nie ma w nim obecnie żadnych przypadków zachorowań. Na poziomie ryzyka 0 organy utrzymują aktywne następujące elementy kontroli:

• Plan szczepień przeciwko wściekliźnie dla podatnych zwierząt domowych, na przykład takich jak psy.
• Plan nadzoru epidemiologicznego w strefach domowych i dzikich.

Jeśli coś podejrzewasz – na przykład psa o nagłym agresywnym zachowaniu, który pogryzł kilka osób – musisz podjąć działania. Ocena ryzyka ma w tych przypadkach kluczowe znaczenie, ale gdy tylko dochodzi do agresji wobec ludzi, reakcją jest zazwyczaj zastrzelenie zwierzęcia.

W ten sposób można uniknąć niepotrzebnego ryzyka i pobrać próbki w celu potwierdzenia ogniska choroby.

Jak reagować na podejrzenie wystąpienia wścieklizny?

W oczekiwaniu na wyniki badań laboratoryjnych stosuje się odpowiednie środki ostrożności. Zwierzę, które spowodowało alarm, w pierwszej kolejności mogło przenieść wirusa na inne zwierzęta. Dlatego ostrzega się lekarzy weterynarii w danym rejonie, aby byli wyczuleni na wszelkie oznaki choroby.

Jeśli epidemia zostanie potwierdzona, aktywowany jest „poziom ryzyka 1”: ognisko pierwotne z możliwością transmisji autochtonicznej (miejscowej). Oznacza to przejście do kolejnej fazy planu awaryjnego, angażującego już władze na szczeblu stanowym.

Na drugim miejscu, działania podejmowane są w związku z ogniskami wścieklizny

Na tym etapie istnieje tylko jeden główny cel, ale poziomy ryzyka 2 i 3 już uwzględniają obecność ognisk wtórnych u zwierząt domowych i dzikich. W każdym razie podstawowe środki zarządzania są takie same.

Pierwszą rzeczą jest zgłoszenie ognisk wścieklizny, choroby uznawanej przez OIE za podlegającą obowiązkowi zgłoszenia. W międzyczasie uzgadnia się protokół działania na wypadek nowych alertów, koordynowany przez organy ds. zdrowia ludzi i zwierząt.

W przypadku zwierząt – protokół ten będzie obejmował szczepienie i serologię w celu potwierdzenia braku wirusa.

Następnym krokiem jest poinformowanie sąsiednich regionów o wyznaczeniu obszaru ograniczeń wokół ogniska. W tym celu podejmuje się środki nadzoru i kontroli zwierząt, aby zapewnić brak ryzyka.

W tym samym czasie należy wzmocnić kontrolę nad bezdomnymi zwierzętami. Mogą być nosicielami, a także nad transgranicznym przemieszczaniem zwierząt domowych.

Wreszcie, gdyby inne zwierzęta zostały zaatakowane przez te zakażone, zostałyby uznane za podejrzane o to, że są nosicielami wirusa. Dlatego też musiałyby one zostać poddane ocenie ryzyka, aby zdecydować, czy należy je poddać kwarantannie, czy też uśmiercić.

Co obywatele mogą zrobić, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się wścieklizny?

Wraz z wyżej wymienionymi środkami awaryjnymi proponuje się również środki zapobiegawcze. Tu właśnie pojawia się współpraca obywateli, oparta na tych 2 przesłankach:

• Pierwszym środkiem jest zawieszenie działalności publicznej polegającej na gromadzeniu się podatnych zwierząt – na przykład wystawy psów, które mogą być źródłem zarażenia.
• Z drugiej strony właściciele będą prowadzić swoje zwierzęta na smyczy, aby utrzymać je pod kontrolą.

W obliczu tak poważnej choroby właściwe organy należy przygotować do podjęcia absolutnie szybkich i skutecznych działań. Współpraca ma zasadnicze znaczenie, a wymiana informacji musi być przede wszystkim przejrzysta.

Wścieklizna jest poważną chorobą odzwierzęcą – często śmiertelną – a zarządzanie nią jest bardzo złożone.