3 najbardziej jadowite rodzaje ślimaków

Istnieje wiele gatunków trujących ślimaków, niektóre z nich są bardzo śmiertelne dla ludzi. Jednak ich toksyny są także wykorzystywane w medycynie.

Napisane i zweryfikowane przez biologa Georgelin Espinoza Medina.

Ostatnia aktualizacja: 22 grudnia, 2022

Istnieje wiele różnych zwierząt wytwarzających toksyny. Do najbardziej znanych należą niewątpliwie gady, płazy i stawonogi. Istnieje jednak więcej organizmów, które wytwarzają te substancje, w tym między innymi niektóre ssaki, ryby, mięczaki. W szczególności wśród tych ostatnich są jadowite rodzaje ślimaków, które wytwarzają różnorodne, złożone cząsteczki o ważnych zastosowaniach w medycynie.

Najbardziej jadowite ślimaki znajdują się w podrodzinie Conoidea, bardzo rozległej grupie obejmującej 19 rodzin, 477 rodzajów i około 7000 gatunków. Nie wszystkie z nich są niebezpieczne dla ludzi, ale są takie, które są dość toksyczne i śmiertelne. W tym miejscu wymieniamy 3 grupy jadowitych ślimaków, nie przegap niczego, aby poznać ich cechy charakterystyczne i gatunki reprezentatywne.

Charakterystyka jadowitych ślimaków (Conoidea)

Podobnie jak reszta ślimaków, Conoidea mają miękkie ciało z jednowalcowatą muszlą zewnętrzną, dobrze zróżnicowaną głowę z oczami i mackami. Mają też umięśnioną stopę, której używają do poruszania się. Można je znaleźć w różnych siedliskach morskich, od biegunów po tropiki i na różnych głębokościach.

Conoidea są zwierzętami mięsożernymi i używają swoich toksyn do chwytania ofiar. Używają ich jednak także jako mechanizmu obronnego przed drapieżnikami i do oznaczania terytorium. Ofiara jest różnorodna i obejmuje robaki, ryby, skorupiaki i inne mięczaki (ślimaki, małże, głowonogi).

Te jadowite ślimaki mają zmodyfikowaną radulę , której używają do żerowania. W grupie występują różne rodzaje raduli, zależnie od strategii pokarmowej i łowieckiej, a także od różnorodności.

Ciekawy jest aparat jadowy. Zwykle składa się z długiego, rurkowatego gruczołu żylnego (zwanego też przewodem), który kończy się bańką lub narządem pędnym. Razem ze strukturą promienistą tworzą one wyrafinowany i skuteczny mechanizm przenoszenia jadu.

Rodzaje jadowitych ślimaków

Ze względu na kształt muszli możemy podzielić conoideos na 3 rodzaje jadowitych ślimaków. Odpowiadają one także najbardziej znanym rodzinom: Conidae, Terebridae i Turridae. Poniżej opisujemy każdą z nich.

1. Ślimaki stożki (Conidae)

Jak wskazuje ich nazwa, muszle conidae mają stożkowatą morfologię. Wyróżniają się one swoim pięknem, a także różnorodnością rozmiarów i kolorów. W tej uderzającej grupie znajdują się najbardziej zbadane i najbardziej skłonne do wytwarzania toksyn śmiertelnych dla ludzi gatunki, takie jak niektórzy przedstawiciele rodzaju Conus. Ich główne cechy to:

• Różnią się wielkością, maksymalnie mogą osiągnąć około 20 centymetrów, ale większość nie przekracza 8 centymetrów i waży mniej niż 100 gramów.
• Zamieszkują tropikalne i subtropikalne oceany. W różnych środowiskach, zwykle na rafach koralowych i w płytkich wodach. Można je jednak znaleźć także w lasach namorzynowych lub na morzu, na większych głębokościach, nie przekraczających 400 metrów.
• Zazwyczaj są samotnikami. W ciągu dnia chowają się w piasku, pod kamieniami lub gruzem, a w nocy wychodzą, żeby polować.
• Zazwyczaj mają spiczaste, puste w środku zęby do wstrzykiwania substancji toksycznych. Kiedy wykryją ofiarę, wysuwają swoje czułki i wystrzeliwują swoją jadowitą broń niczym harpun, szybko paraliżując swoje ofiary w ciągu około 1 sekundy.
• Jad szyszek jest zbudowany z małych, ale stabilnych peptydów. Ze względu na swoją strukturę nazywane są konotoksynami lub konopeptydami.
• Konotoksyny szybko rozprzestrzeniają się w ciele ofiary dzięki swoim niewielkim rozmiarom, nawet mniejszym niż cząsteczki innych jadowitych zwierząt.

Rodzaj Conus składa się z 833 gatunków, z których najbardziej niebezpieczne dla ludzi są:

• Conus geographus: Jest uważany za najbardziej niebezpiecznego ślimaka na świecie, ponieważ jest odpowiedzialny za kilka przypadków śmierci ludzi. Szacuje się, że ponad 55% użądleń tego gatunku może być śmiertelnych dla człowieka, jednak takie spotkania są rzadkie. Jest to bardzo zwinne zwierzę, mimo swojej wielkości (od 7 do 15 centymetrów). Jego strategia łowiecka polega na przełykaniu ofiary (małej ryby) przed wstrzyknięciem jej jadu. Żyje w tropikach i subtropikach.
• Conus tulipa: kolejny okaz niebezpieczny dla człowieka. Zamieszkuje Indo-zachodni Pacyfik. Mierzy od 4,5 do 9,5 centymetra. Żywi się małymi rybkami. Pochłania również swoją ofiarę przed ugryzieniem. Conus geographus znany jest również jako ślimak papierosowy. Wynika to z szybkości rozprzestrzeniania się jego jadu, ponieważ po użądleniu człowieka ma on zaledwie czas na wypalenie papierosa przed śmiercią, co jest niewiarygodne.

2. Ślimaki Terebridae

Nazwa ślimaków z rodziny Terebridae pochodzi również od wyglądu ich muszli. Do rodziny tej należą 533 gatunki, które stają się coraz ważniejsze w badaniach ze względu na wytwarzane przez nie toksyny i ich zastosowanie w medycynie. Niektóre ich cechy to:

• Są liczne i zmienne pod względem anatomii, ponieważ niektóre organizmy z tej grupy nie posiadają gruczołu jadowego.
• Mają wydłużoną, igiełkowatą muszlę z kilkoma okółkami, dzięki czemu łatwo je odróżnić.
• Można je znaleźć w środowiskach piaszczystych i błotnistych. Także na pewnych głębokościach.
• Występują na Oceanie Spokojnym i Atlantyckim.
• Ich jady wykazują pewne podobieństwa do konotoksyn. Są one jednak większe i bardziej złożone.

Wśród jadowitych gatunków ślimaków z tej grupy istnieją:

• Pellifronia jungi: jadowity mięczak z wydłużoną, jasnobrązową muszlą. Mierzy od 2,5 do 5 centymetrów. Występuje na Pacyfiku i Morzu Wschodniochińskim.
• Terebra subulata:gatunek osiągający długość do 11,5 cm. Jego muszla jest kremowa z kwadratowymi plamkami i ma 25 okółków. Żywi się robakami z rzędu annelidów. Jego jad jest z reguły nieszkodliwy dla ludzi. Można je znaleźć w Afryce, na Madagaskarze, Hawajach, w Japonii, Australii i wschodniej Polinezji, na głębokości poniżej 10 metrów.
• Hastula hactata: znana pod wspólną nazwą świecący świder, dzięki swojemu świecącemu wyglądowi. Występuje w zachodniej części Atlantyku, od Florydy po Brazylię.

3. Ślimaki turridae

Turridae to kolejna ważna grupa conoidae. Są one bardzo zmienne i podlegały różnym zmianom w klasyfikacji gatunkowej. Na początku była to bardzo liczna grupa, ale obecnie liczy 282 osobniki. Rodzaj o największej różnorodności to Gemmula. Jego cechy charakterystyczne to:

• Ich muszle mają kształt wrzecionowaty, z wydłużonymi, stożkowatymi okółkami.
• Są małe lub średniej wielkości. Zazwyczaj od 0,3 do 5 centymetrów.
• Można je znaleźć na całym świecie, w głębokich wodach od 50 do 500 metrów, co sprawia, że są trudne do zbadania.
• Są drapieżnikami, głównie drapieżnikami różnych rodzajów robaków morskich, a do polowania na ofiary używają swoich jadowitych aparatów.

Niektóre z gatunków turridae to:

• Cryptogemma periscelida lub atlantycka turówka szlachetna: mierzy od 2,5 do 5 centymetrów, ma słomkowy kolor i elegancki wygląd dzięki urzeźbionej muszli. Zamieszkuje wody Atlantyku, od Karoliny Północnej do Kolumbii.
• Gemmula speciosa: gatunek występujący w rejonie Indo-Zachodniego Pacyfiku, w morzach Chin, Japonii, Filipin, Morza Arabskiego i Papui Nowej Gwinei. Jest większy od innych przedstawicieli tej grupy, gdyż osiąga długość do 8 cm. Jego muszla jest żółtawobiała, z jasnobrązowymi i ochrowymi odcieniami w liniach spiralnych.

Jadowite ślimaki i ich zastosowanie w medycynie

Pomimo śmiertelności niektórych gatunków dla ludzi, toksyny ślimaków conoidae są przedmiotem szczególnego zainteresowania naukowców ze względu na ich wpływ na choroby mięśni i nerwów. Dla wielu ekspertów te cząsteczki są prawdziwymi klejnotami w medycynie, z obiecującymi zastosowaniami między innymi w takich schorzeniach jak zanik mięśni i choroba Parkinsona.

Na rynku jest już lek uzyskany z toksyny ślimaka, Ziconotide. Pochodzi on w szczególności od conoidae, Conus magus. Jest skuteczny w leczeniu bólu i został dopuszczony do użytku w 2004 roku.

Różnorodność mięczaków wytwarzających toksyny jest oszałamiająca. Te 3 najbardziej jadowite ślimaki nie są jedynymi. Są one jednak najlepiej poznane i najczęściej badane przez człowieka, dzięki zastosowaniu ich cząsteczek, prawdziwych farmakologicznych skarbów. Te toksyny pozwalają im zyskać przewagę dzięki powolności ich ruchów. W ten sposób, dzięki wyrafinowanym gruczołom i strukturom, udaje im się przetrwać w ogromnych oceanach.