Czy krocionogi są trujące?

Krocionogi, na pierwszy rzut oka wyglądają przyjaźnie i przypominają nieszkodliwe istoty. Czy myślisz, że skrywają jakiś ukryty mechanizm obronny? Tutaj opowiemy Ci o tym, ponieważ odpowiedź nie jest tak oczywista, jak się wydaje.

Napisane i zweryfikowane przez biologa Samuel Sanchez.

Ostatnia aktualizacja: 22 grudnia, 2022

Krocionogi i pareczniki są do siebie bardzo podobne i nic dziwnego, ponieważ należą do wyższej grupy taksonomicznej (należą do podtypu Myriapoda). Należy jednak rozróżniać je gołym okiem, aby uniknąć wielkiej irytacji: krocionogi wydają się nieszkodliwe, ale ich towarzysze o mniejszej liczbie nóg wyróżniają się szczękami i mocnymi ugryzieniami.

Każdy, kto spotkał się ze Skolopendrą, wie, że te stawonogi są najbardziej agresywne. A co z krocionogami? Czy są trujące? Jak bronią się przed drapieżnikami? Czy coś ci się stanie, jeśli spróbujesz złapać jednego z nich? Tutaj udzielamy odpowiedzi.

Czym są krocionogi?

Krocionogi to grupa stawonogów charakteryzująca się posiadaniem 2 par połączonych nóg w każdym segmencie ciała. Należą do klasy Diplopoda i dzielą się na 2 różne podklasy: Penicillata i Chilognatha. Szacuje się, że w tej grupie jest około 12 000 gatunków, które są podzielone na 16 rzędów i 140 rodzin.

Ze względu na zmienność genetyczną krocionogi występują w różnych rozmiarach i kolorach. Niektóre gatunki mają maksymalny rozmiar 2 milimetrów długości, podczas gdy inne z łatwością osiągają 35 centymetrów. Ich ciało jest podzielone na powtarzające się struktury zwane segmentami (od 11 do ponad 100).

Krocionogi biorą swoją nazwę od dużej liczby kończyn, które mają, ale co ciekawe, żaden gatunek nie ma 1000 dokładnych nóg. Najbliższym przedstawicielem jest Illacme plenipes, łącznie około 750. Najbardziej powszechne i znane gatunki mają od 34 do 400 nóg.

Krocionogi czy pareczniki?

Bardzo łatwo jest odróżnić krocionogi (Diplopoda) od stonogi (Chilopoda) biorąc pod uwagę szereg parametrów fizjologicznych. Są to:

1. Krocionogi mają 2 pary nóg na segment, podczas gdy pareczniki mają tylko 1 parę. Dlatego normalne jest, że krocionogi mają z reguły więcej kończyn.
2. Krocionogi mają zwykle kształt cylindryczny, podczas gdy pareczniki wykazują nieco bardziej spłaszczone ciało.
3. Pareczniki mają zwykle dłuższe czułki niż krocionogi.
4. Pareczniki mają bardzo wyraźne szczęki połączone z trującymi gruczołami. Większość gatunków nie przenosi toksyn wystarczająco silnych, by zabić człowieka, ale ich użądlenie jest bardzo bolesne.

Krocionogi żywią się rozkładającą się materią organiczną w glebie (liście, drewno i owoce), podczas gdy pareczniki są aktywnymi myśliwymi polującymi na owady i małe kręgowce. Dlatego można bezpiecznie uogólnić, że pareczniki są znacznie bardziej niebezpieczne.

Czy krocionogi są trujące lub niebezpieczne dla nas?

Zanim odpowiemy na to pytanie, jesteśmy zainteresowani wstępną refleksją. W języku hiszpańskim terminem Trujące używamy na określenie każdego zwierzęcia zdolnego do wytwarzania toksyn, ale w języku angielskim terminy jadowite (trujące) i trujące (toksyczne) są wyraźnie rozróżnione.

Zwierzę jadowite to takie, które posiada wyspecjalizowany organ do zaszczepiania swoich toksyn. Wąż ma ostre kły, skorpion – kłujący ogon, a pająk – czułki połączone z szeregiem gruczołów produkujących jad. Może to dotyczyć również krocionogów, które gryząc, aktywnie zaszczepiają szkodliwe substancje.

Z drugiej strony, zwierzę toksyczne lub trujące to takie, które wytwarza toksyny, ale nie ma możliwości ich zaszczepienia. Żaby z rodzaju Dendrobates są tego dobitnym przykładem: mogą one zabić człowieka za pomocą syntetyzowanych przez siebie związków, ale aby to zrobić, człowiek musiałby zjeść żabę. Chociaż są toksyczne, używają tego mechanizmu tylko wtedy, gdy muszą się bronić.

Metody obronne krocionogów

Krocionogi jako takie nie są trujące, ale kilka gatunków ma potencjał toksyczny. Wiele z nich emituje bardzo nieprzyjemną substancję przez struktury zwane ozoporami w całym ciele. Jest to ich ostatnia metoda obrony i używają jej, aby zniechęcić każdego drapieżnika, który chce się nimi pożywić.

Te wydzieliny mogą być również drażniące i zawierać alkaloidy, benzochinony, fenole, terpenoidy i inne związki chemiczne. Jak wskazuje portal medyczny MSD Manuals, płyny emitowane przez ozopory stonogi mogą powodować pieczenie i swędzenie skóry u ludzi. Jeśli zanieczyszczone ręce pocierają o oko, rozwija się łagodna forma zapalenia spojówek.

Poza tym wydzielina w środowisku oka może powodować ból, łzawienie, zapalenie rogówki (zapalenie rogówki), a w skrajnych przypadkach ślepotę. Bardzo ważne jest, aby myć ręce podczas obchodzenia się z jednym z tych stawonogów, ponieważ uczucie dostania się ich do oczu lub na ręce nie jest przyjemne.

W rzadkich przypadkach u osób, które mają kontakt z tymi wydzielinami, mogą wystąpić reakcje alergiczne. Jeśli tak jest, należy udać się na pogotowie.

Krótko mówiąc: krocionogi nie są trujące, ale należy zachować szczególną ostrożność przy obchodzeniu się z nimi. Jeśli natkniesz się na jednego w jakimś terenie, najlepiej pozwolić mu iść dalej i obserwować go z daleka. Jeśli z jakiegokolwiek powodu musisz go podnieść, nigdy nie zbliżaj go do twarzy, a po wszystkim dokładnie umyj ręce.