Zwierzęta hematofagiczne: krew jest kluczem do sukcesu

Napisane i zweryfikowane przez biologa Samuel Sanchez.

Ostatnia aktualizacja: 27 grudnia, 2022

Hematofagia jest stosunkowo powszechną praktyką żywieniową u różnych grup bezkręgowców. W tym artykule wyjaśnimy Ci, które zwierzęta są uważane za hematofagiczne.

Wszyscy znamy komary i ich krwiopijcze zwyczaje. Hematofagia, czyli odżywianie się krwią, jest szeroko rozpowszechniona w przyrodzie i w ludzkiej kulturze popularnej, od irytujących owadów po przerażające potwory, takie jak Drakula.

Ta ewolucyjna strategia wzbudza duże zainteresowanie, ponieważ jest całkowicie sprzeczna z koncepcją jedzenia, jaką my ludzie posiadamy. W tym artykule przybliżymy Ci zwierzęta hematofagiczne.

Klasyfikacja

Zwierzęta hematofagiczne są z definicji pasożytami, ponieważ uzyskują korzyści żywieniowe poprzez obniżenie stanu zdrowia żywiciela, na którym żerują. W zależności od ich lokalizacji mogą to być:

• Ektopasożyty: większość zwierząt hematofagicznych, niezależnie od tego, czy przebywają w żywicielu okresowo czy długo odżywia się krwią poprzez kontakt z naskórkiem zwierzęcia. Na myśl przychodzą komary, nietoperze czy kleszcze.
• Endopasożyty: istnieją również żywe stworzenia, które odżywiają się krwią “od wewnątrz”. Przykładem tego jest tasiemiec, który przyczepia się do wewnętrznych tkanek jelita zwierzęcia i może przez nie pobierać płyn krwiopochodny.

Ponadto w zależności od tego, w jakim procencie opierają swoją dietę na krwi, hematofagi dzielą się na:

• Obligatoryjne: przykładem tego są pluskwy Cimex lectularius, które żywią się tylko krwią przez cały cykl życia dorosłego osobnika lub kleszcze.
• Fakultatywne: może się to wydawać ironiczne, ale przykładem fakultatywnych hematofagów są liczne komary. Na przykład, gatunek Aedes aegypti żywi się pyłkami i sokami owocowymi. Ale samice potrzebują krwi, aby złożyć jaja, ponieważ jest to proces kosztowny pod względem odżywczym.

Już dzięki temu systemowi klasyfikacji przełamujemy wiele uprzedzeń, ponieważ zwierzęta, które są kulturowo związane z nawykami krwiopijczymi, takie jak niektóre komary, mogą teoretycznie spędzić całe życie bez spożywania krwi.

Zwierzęta hematofagiczne: ewolucja

Jako praktyka żywieniowa, strategia ta rozwinęła się niezależnie u różnych taksonów annelidów, nicieni, stawonogów i ssaków. Dla przykładu, rząd Diptera posiada 11 rodzin o hematofagicznych zwyczajach.

Zwierzęta te, niezależnie od odległości ewolucyjnej, wykazują również szereg przystosowań biologicznych ułatwiających identyfikację żywiciela, na którym żerują:

• Ponieważ większość hematofagów żywi się krwią ssaków, te przystosowały się do życia nocnego: wykorzystują możliwość ssania podczas snu.
• Są one chodzącymi detektorami emisji CO2, chemicznych składników potu, ciepła i ruchu. Wszystkie te parametry wskazują, że w pobliżu znajduje się ciepłokrwista istota żywa.
• Są to na ogół małe, ciche i szybkie zwierzęta, ponieważ nie zależy im na byciu wykrytym zanim zdążą się wgryźć.

Ponadto hematofagi wykształciły różne ostre struktury, aby z łatwością przenikać przez naskórek i w ten sposób uzyskiwać dostęp do naczyń włosowatych krwi. Ostre szczęki, żuchwy i ostre kły są tego przykładem.

Niektóre stawonogi, takie jak kleszcze, produkują antykoagulanty ślinowe, które zapobiegają zamykaniu się rany, dzięki czemu mogą kontynuować ssanie krwi w nieskończoność.

Jest to najdoskonalszy wyraz ewolucyjnego przystosowania. Większość układów zwierzęcia jest podporządkowana maksymalnemu wydłużeniu czasu kontaktu z żywicielem, na którym żeruje.

Czemu zwierzęta hematofagiczne żywią się krwią?

Ewolucja opiera się, po części, na wyścigu między żywymi istotami w celu maksymalizacji korzyści płynących z natury, aby się rozmnażać.

Hematofagia jest ryzykowną strategią: krew jest bardzo uboga w węglowodany i witaminy, a dostęp do niej jest o wiele bardziej skomplikowany niż np. odżywianie się roślinami.

Mimo to, kluczem może być wykorzystanie nowych nisz ekologicznych:

• Im trudniej jest pozyskać dany zasób, tym mniej generalizujące gatunki zwierząt będą miały tendencję do jego poszukiwania.
• To znacznie zmniejsza konkurencję i pozwala niektórym wyspecjalizowanym gatunkom dostosować całą swoją morfologię i zachowanie do eksploatacji tego trudno dostępnego zasobu.

Może to być przypadek hematofagii. Podczas gdy większość bezkręgowców walczy o zdobycze i rośliny, krwiopijcy specjalizują się w specyficznym trybie życia, który nie jest zbyt popularny.