Prapłaziec: ryba z płucami

Niewele jest zwierząt tak niezwykłych jak paradoksa Lepidosiren. Ryba ta posiada zdumiewającą zdolność oddychania płucami.

Napisane i zweryfikowane przez weterynarza Érica Terrón González.

Ostatnia aktualizacja: 21 grudnia, 2022

Znana pod wieloma nazwami — prapłetwiec południowoamerykański, płazak — Lepidosiren paradoxa czyli prapłaziec jest rybą z płucami. Jest uważany za unikalnego i samotnego członka rodziny Lepidosirenidae. Jest to dość mało znane zwierzę w faunie subkontynentu południowoamerykańskiego.

Dlaczego ta ryba jest tak osobliwa? Wszyscy wiemy, że zwierzęta oddychające pod wodą robią to przez skrzela, jak więc może istnieć ryba z płucami? Czytaj dalej, aby dowiedzieć się więcej.

Dwudyszne i ryby z płucami: prapłaziec oraz jego krewni

Dwudyszne to podklasa ryb blisko spokrewniona z tetrapodów— czyli zwierząt czteroczłonowych, a jedną z ich najbardziej typowych cech jest oddychanie płucne. Co więcej, istoty te posiadają również nozdrza otwarte na zewnątrz.

Jednak funkcją tych struktur nie jest oddychanie powietrzem – jak u innych kręgowców lądowych – ale wąchanie. Aby złapać powietrze, ryby te używają pysków i tak jak robią to płazy, przenoszą je do płuc połykając je.

Prapłaziec: ciekawostki i cechy charakterystyczne

To mało poznane zwierzę należy do grupy ryb znanych jako „dwudyszne”. Jest to prawdopodobnie jeden z najbardziej osobliwych okazów, jakie możemy znaleźć w faunie Ameryki Południowej.

Jego zdolność do oddychania płucami dała temu zwierzęciu wyraźne korzyści adaptacyjne. Najbardziej niezwykłe jest to, że jest w stanie przetrwać w porze suchej w ciekach wodnych, które wysychają w najgorętszych porach roku.

Co robi ryba, gdy jej siedlisko znika na kilka miesięcy? Zwierzę to kopie tunele w błocie, tworząc szereg podziemnych komór powietrznych około 30-40 cm pod ziemią.

Morfologia ryby z płucami

Młodociane okazy Lepidosiren paradoxa mają czarne ubarwienie ze złotymi plamkami. U dorosłych osobników kolor ten zmienia się na brązowy lub szary z ciemniejszymi plamami. Łuski, które je pokrywają, są bardzo małe i głęboko osadzone w skórze.

Dorosłe osobniki mają wydłużone i pulchne ciało – bardzo podobne do węgorza – i mogą osiągać do 125 cm długości i 20 kg wagi.

Parapłaziec ma małe oczy i spłaszczoną głowę. Jego płetwy piersiowe są smukłe i nitkowate. W przeciwieństwie do tego, płetwy miednicowe są dłuższe, grubsze i wystają do tyłu. Na koniec należy podkreślić, że płetwy nieparzyste – grzbietowa, ogonowa i odbytowa – są ze sobą zrośnięte.

W każdym razie, wszystkie płetwy łączą się z resztą ciała za pomocą jednej kości. Ta bardzo szczególna cecha odróżnia je od wielu innych ryb, ale zbliża je do kręgowców lądowych. Inną z wielu osobliwości tej ryby jest to, że otwór odbytu znajduje się po prawej stronie ciała.

Prapłaziec – zachowanie i nawyki

Siedlisko tej ryby znajduje się zwykle w wodach stojących, w których prąd jest łagodny lub w ogóle nie występuje, zazwyczaj z obfitą roślinnością, w rzekach i bagnach. Kiedy ich terytorium wysycha z powodu wysokich temperatur, zwierzęta te wchodzą w rodzaj letargu. Zoolodzy nazywają to zachowanie estywacją.

Przez cały czas przebywania w tym stanie zwijają się w kłębek i spowalniają metabolizm. Ponadto wydzielają warstwę śluzu, który uszczelnia wilgotność ich komory powietrznej, pozostawiając tylko dwa lub trzy małe otwory umożliwiające wentylację. W ten sposób są w stanie przeżyć, dopóki koryta rzek nie napełnią się ponownie wodą.

Zachowania reprodukcyjne

Wraz z nadejściem pory deszczowej, dorosłe osobniki zaczynają budzić się z letargu, by łączyć się w pary. Następnie przyszli rodzice budują gniazdo dla swoich młodych, oddychających przez skrzela. Są one dość podobne do kijanek płazów.

Samiec jest odpowiedzialny za pilnowanie samicy składającej jaja. Młode rodzą się z zewnętrznymi skrzelami, które szybko ulegają degeneracji i przekształcają się w ograniczony wewnętrzny system skrzeli.

Ponieważ środowisko w gnieździe jest zwykle ubogie w tlen, samica rozwija w płetwach piersiowych specjalne struktury, za pomocą których uwalnia powietrze. W ten sposób jej młode stopniowo rozwijają zdolność oddychania płucami, które zaczynają działać od siódmego tygodnia życia.

Dieta prapłaźca

W początkowym stadium rozwoju Lepidosiren paradoxa żywi się żyjącymi na dnie mięczakami i skorupiakami, a także larwami owadów i małymi rybami. W miarę wzrostu, dorosłe osobniki stają się wszystkożerne i włączają do swojej diety glony, łodygi i rośliny wodne. Rozdrabniają je masywnymi, zmineralizowanymi zębami.

Czy rozwój płuc jest adaptacją ewolucyjną?

Układ oddechowy tych ryb nie jest tak wyrafinowany, jak u zwierząt czysto lądowych. Na przykład, nie ma oskrzeli — czyli rurek, do których rozwidla się tchawica, aby przenosić powietrze do płuc. Mimo to, od lat pomaga im przetrwać w skądinąd nieprzyjaznym środowisku.