Hayvanlarda Aposematizm Nedir?

Aposematizm böceklerin, sürüngenlerin ve amfibiklerin kullandığı bir savunma mekanizmasıdır. Çarpıcı özelliklerle diğer hayvanlara karşı bir uyarı niteliğindedir. Diğer bir deyişle, zehirli bir hayvanın muhtemel varlığına karşı diğer hayvanları uyarmaktadır.

Aposematizm, hayvanların canlı renklere sahip olmasıdır. Genelde canlı renkleri olan hayvanlar zehirli olur. Hayvanlarda aposematizmin bir başka yöntemi de, çıngıraklı yılanların sesli uyarıları gibi ses iletimi yöntemidir.

Yunanca olan Aposematizm kelimesinin iki kökeni vardır: uzak ya da ayrı anlamına gelen “apo” ve işaret anlamına gelen “sema“. Bu yüzden aposematizm kamuflajın tam ters anlamına gelmektedir.

Aposematizm nedir?

Hayvanlarda aposematizm neredeyse her zaman savunma tekniği olarak kullanılmaktadır. Potensiyel olarak tehlikeli olan yırtıcı hayvanları uyarır. Ancak, bu işaretlerin etkili olabilmesi için, saldırgan hayvanın sesli ya da görüntülü olarak iletilen sinyallerin anlamlarını bilmesi gerekir. Bu bilgi içgüdüseldir. Yani geçmiş kötü deneyimlerden öğrenilen bir tepkidir.

Aposematizm, çok etkili bir savunma mekanizmasıdır. Hayvanlar yırtıcıları uzaklaştırmak için bu parlak renklere güvenmektedirler; bu sebeple başka bir savunma mekanizması geliştirmemektedirler. Renkleri ya da çıkardıkları sesler, genellikle hiçbir enerji harcamadan düşmanlarını uzaklaştırmaya yeterlidir. Bundan dolayı aposematik hayvanların kurtulma şansı çok yüksektir.

Ancak bazı istisnalar yer almaktadır. Bazı zehir türlerine bağışıklık kazanan hayvanlar vardır.

Aposematizm taklit edilebilir mi?

Bazı zehirsiz hayvanlar aposematik hayvanları taklit etmektedir. Bu taklitçilik olarak da bilinir ve başka bir savunma mekanizmasıdır.

Bu hayvanlar aposematizmi taklit ettikleri zaman parlak renklerinden dolayı yırtıcı hayvanları ürkütürler. Gerçekte ise zehirsizdirler. Bu duruma en güzel örnek kırmızı kral yılanıdır. Doğu mercan yılanı ile aynı renklere sahiptirler ancak renklerinin sıraları farklıdır.

Nadir olarak görülse de aposematizme bazı bitkilerde rastlanabilir. Zehirli bazı bitkilerin tadının kötü olması ya da dikenli olması, hayvanları uzak tutmaktadır.

Hayvanlarda Aposematizm

En yaygın ve ünlü aposematik türler eşek arısı ve arılardır. Açıkça görülebilen sarı ve siyah renk halka desenleri vardır. Bu özellik, tüm hayvanlara zehirli bir iğne taşıdıklarını işaret eder. Çoğu kişinin bildiği üzere, kendilerini tehlikede hissettiğinde ya da kovanlarına saldırıldığında bu iğneyi kullanmaktan hiç çekinmezler.

Tırtıllar

Tırtıllar da yırtıcılara kurban gitmemek için renklerden yararlanmaktadır. Bu özelliklerinden dolayı çok çeşitte ve şekillerde birçok tırtıl bulunmaktadır. Bu, zehir taşıdıklarına dair bir uyarıdır.

Zehirli ok kurbağası

Zehirli ok kurbağaları (Dendrobatidae), aposematik hayvanlara güzel bir örnektir. Bu kurbağalar dikkat çekici ve parlak renkleri ile zehirli olduklarını vurgulamaktadırlar. Derilerinden son derece ölümcül bir madde salgılarlar. Orta ve Güney Amerika’da yaşarlar.

Mercan yılanı

Aposematik başka bir hayvan ise mercan yılanıdır. Bu renkli halkalara sahip yılan grubu son derece zehirlidir. En çok aşağıdaki renk sıralamasına göre bilinmektedirler: kırmızı, siyah ve beyaz.  Batı Yarımküre’de 73 tür ve Doğu Yarımküre’de 16 tür olmak üzere tropikal bölgelerde yaşamaktadırlar.

Aslan balığı

Hindistan ve Pasifik Okyanuslarında yaşayan Aslan balığı (Pterois antennata), aposematik başka bir hayvandır. Çarpıcı kırmızı ve beyaz şeritleriyle dikkat çekmektedirler. Ayrıca merak uyandıran ve tehdit eden görüntüleri de vardır.

Sırt yüzgeçlerinden taşan dikenlerinde, büyük memelileri ciddi boyutlarda etkileyebilen güçlü zehir bezleri yer alır.