Matriphagy: Özellikleri Ve Önemi

Bazı böceklerin doğduktan sonra annelerini yediğini biliyor muydunuz? Matriphagy göründüğü kadar şok edici bir durumdur ve hayvanlar aleminde mantıklı bir yönü olan farklı bir stratejidir.

Yazan ve doğrulayan biyolog Samuel Sanchez.

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Bazı ebeveynler çocukları için canlarını vermekten çekinmez. Aslında, bu tür özgecil davranışlar hem hayvanlar aleminde hem de çoğu insan toplumunda mevcuttur. Ancak yavruları korumanın çok ötesine geçen ve aşırıya kaçan ebeveyn koruma stratejileri de vardır ve matriphagy bu aşırı koruyucu duruma örnek olarak verilebilir.

Matriphagy teriminin ne anlama geldiğini biliyor musunuz? Peki bu fedakar eylemin amacının ne olduğunu biliyor musunuz? Bu ve daha fazla sorunun cevabını bulmak için okumaya devam edin.

Ebeveynlerin yavrularına bakma şekilleri ve bunun yavrularla ilişkisi

Ebeveynlerin yavrularına bakmaları, yavruların hayatta kalma ve üreme şansını artıran herhangi bir ebeveyn özelliği olarak tanımlanır. Bu mekanizma hem davranışsal hem de davranış dışı özelliklere sahiptir.

Ayrıca ebeveyn bakımı bedelsiz olarak gelişen bir süreç değildir, çünkü her durumda ebeveynler değerli kaynakları ve enerjiyi yavrularıyla paylaşmak zorundadır. Yavrularına verdikleri her lokma, kendilerinden fedakarlık ettiklerini gösterir. Bu fedakarlık durumu kendini şu şekillerde gösterir:

• Omurgasız hayvanların yavruları için yaptıkları fedakarlıklar genelde dişilerde kendini gösterir
• Erkek balıklar yavrularına bakar
• Kuşlar yavrularını büyütmek için her iki cinsiyetin de ortaklaşa çalıştığı bir çözüm üretir
• Dişi memeliler genellikle yavrulardan sorumludur

Yavrularına mümkün olan en iyi geleceği sağlamak, onların gelecekte hayatta kalma şansını ve üreme olanaklarını arttırmak ebeveynlerin yavrularına yaptıkları yatırımlardır.

Matriphagy nedir?

Matriphagy, ebeveyn bakımının en aşırı örneğidir. Aslında bu terim, bir hayvanın kendi annesini yemesi anlamına gelir. Bu davranış esas olarak omurgasızlarda ve amfibiyen olan kör kertenkelelerde gerçekleşir.

Bazı canlılar yavrularını farklı fedakarlıklarla da besleyebilir. Dişi ambifiyen, yavrularının yumurta kanalı dokusuyla beslenmesine izin verir, bu durum annede hasara neden olur ancak ölümüne neden olmaz.

Spesifik bir matriphagy durumu: Amaurobius ferox

Bu küçük boyutlu örümcek türü, Avrupa ve Kuzey Amerika‘da yaşamaktadır. Pek çok örümcekle ortak olan görüntülerinin ötesinde, bu türün dişilerinin temel özelliği, yavrularına karşı aşırı fedakar olmalarıdır. 

Bu durumda dişi, yavrusu büyüyene kadar onu yumurta kesesinde tutar. Öncelikle ikinci grup yumurtalarını yavrularını beslemek için bırakır ve sonrasında ise kendi vücudunu yavrularını beslemek için feda eder. Yavrular zehirlerini annenin vücuduna enjekte eder ve bu yüzden anne hızla ölür.

Bu besleme stratejisinin yavrulara sağladığı faydalar çok açıktır. Bu faydalardan bazıları şunlardır:

• Annenin vücudu, yavrunun gelişimini daha iyi tamamlaması için ciddi bir beslenme kaynağıdır.
• Matriphagy, deri değiştirme sürecini hızlandırır (omurgasızlar, periyodik aralıklarla dış iskeletlerini değiştirir ve bu beslenme stratejisi bu süreci kısaltır)
• Anneleriyle beslenen yavruların hayatta kalma oranı, beslenmeyen türlere göre çok daha yüksektir.
• Matriphagy, kardeşler arasında yamyamlığı engellediği için yavruların toplu halde yaşayabilme becerisini teşvik eder.

Bilimsel bir araştırma

Açık bir şekilde görebileceğiniz gibi, yavrular bu stratejiden çeşitli şekillerde yararlanır. Yine de anne için durum nasıl ilerliyor, muhtemelen merak ediyorsunuz. Bilimsel bir çalışma, laboratuvar koşullarında yemeden önce yavruları anneden ayırarak bu soruyu cevaplamaya çalışmıştır. Varılan sonuçlar şunlardır:

• Yavrularından ayrılan dişilerin % 80’i ikinci bir yumurta kesesi çıkarır. Ayrıca ilk bölümde yumurtadan çıkan canlıların % 90’ına kıyasla yavruların sadece % 40’ı hayatta kalabilir.
• İkinci grupta bırakılan yumurta sayısı birinciye kıyasla önemli ölçüde daha düşüktür.

Gördüğünüz gibi bu sonuçlar, dişinin ilk nesil yavruları dünyaya getirdikten sonra artık yaşayamayacağını gösteriyor. İkinci grup yumurtaların hayatta kalma şansı bu kadar düşükse, neden dişi örümcek onları beslemekte ısrar etsin?

Bir gen meselesi

Sonuç olarak, genetiğin tüm evrim stratejilerine bir cevabı var. Hayvanların çoğu kendilerini otonom varlıklar olarak algılamazlar (veya en azından şimdilik biz öyle düşünüyoruz), bu yüzden birincil yani öncelikli endişeleri genlerinin sonsuza kadar yaşamasıdır.

Artık bazı ebeveynlerin neden çocuklarını korumak için canlarını vermeye hazır olduklarını biliyorsunuz; hatta bazıları yavrularının düzgünce gelişebilmeleri için kendilerini canlı canlı yemelerine bile izin veriyor. Matriphagy, insanlar için şok edici bir kavram olarak görünebilir, ancak açık bir şekilde evrimsel bir amaca hizmet eder.