Domuzlarda Kompleks Üst Solunum Yolları Hastalığı

Veterinerleri domuzlarda karşılaştığı muhtemel hastalıklar arasında, çok bileşenli hastalıkların tanısını koymak çok daha zordur. Domuzlarda kompleks solunum yolları hastalığı da bunlardan bir tanesidir.

Yazan ve doğrulayan Veteriner Érica Terrón González.

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Amerika Birleşik Devletleri’nde ve diğer birçok ülkede, domuz eti hem satış hem de üretim açısından çok önemli bir sektördür. Bu sebeple, domuzları etkileyen hastalıklar üzerinde yapılan araştırmalar büyük önem taşımaktadır. Ve domuzlarından geçirebileceği hastalıklardan bir tanesi de kompleks üst solunum yolları hastalığıdır.

Domuzlarda kompleks üst solunum yolları hastalığı hakkında genel bilgiler

20. yy’dan beri, birçok bulaşıcı hastalıkların kaynağı tek bir mikroorganizma olmaktan çıkmıştır. Daha ziyade, çok bileşenli komplekslerdir. Domuz türleri arasında en önemli polimikrobiyal hastalıklardan biri, aşağıdaki içeren kompleks üst solunum yolları hastalığı (PRDC)’dır:

• Domuz üreme ve solunum sendromu virüsü (PRRSV)
• Aujeszky hastalığı (Yalancı kuduz)
• Influenza virüsü
• HKU15 Koronavirüsü ya da Domuz HKU15 Koronavirüsü
• Circovirüs
• Mikoplazma spp
• Bordetella spp., Paseurella spp
• Haemophilus spp., Streptococcus spp. Escherichia coli…

Bu tür hastalıkları destekleyen aşağıdaki gibi bir dizi faktör vardır:

• Farklı ajanların etkileşimi
• Bağışıklık sisteminin engellenmesi
• Solunum mukozasında değişiklikler
• Metabolik, fizyolojik ve  fiziksel değişiklikler
• Hastalığın ciddiyetini arttıran enflamatuvar bileşenlerin serbest kalması

Domuzlarda kompleks üst solunum yolları hastalığı nedir?

Bu hastalık, domuz eti üretimi üzerindeki en büyük olumsuz etkiye sahip en karmaşık klinik durumlardan bir tanesidir.

Bu kompleks kalabalık domuz çiftliklerinde çok sık görülen bir hastalıktır. Bununla birlikte, yaygın çiftliklerde daha az derecede görülür. Bu hayvanların besi işleminde neden olduğu gecikme ve sık sık ötanazi ihtiyacı göz önüne alındığında önemli bir ekonomik kayba yol açar.

Birincil patojenler

PRDC içinde, savunma mekanizmalarını değiştirebilen ve kendilerini domuz konağına yerleştirebilen bazı birincil patojenler bulunmaktadır. Hastalığa karışan tek patojenler bunlarsa, genellikle kısa sürede ortadan kaybolmaktadırlar.

Asıl sorun, ikincil veya fırsatçı patojenlerin varlığında gelişen komplikasyonlardır. Bu çok daha önemli bir ekonomik kayba yol açar.

Fırsatçı patojenler

Patojenlerin geri kalanı “fırsatçı” olarak kabul edilir çünkü bir hastalığı tetiklemek için birincil patojenin gücünden yararlanırlar. Etkileşimlere ve sürecin karmaşıklığına bağlı olarak, bazı mikroorganizmalar “birincil” ajanlar veya “fırsatçı” ajanlar olarak davranırlar. Ancak diğerleri tartışmasız olarak iki kategoriden birisine bağlıdır.

Domuzlarda kompleks üst solunum yolları hastalığının evrimi

Son 30 yılda, domuz eti endüstrisinde önemli değişiklikler meydana geldi. Domuz eti üretimi kapsamlı tarımdan, hayvanların aşırı kalabalık koşullarda yaşadığı yoğun operasyonların çoğalmasına kadar gitti. Bu aşırı kalabalıklaşma, solunum yolları hastalıklarına ön ayak olmaktadır.

Hastalığın görünümünü destekleyen faktörler

İlk olarak, yetersiz havalandırma ve kalabalık stresin güçlü bir müttefikidir. Ek olarak ikinci sırada, biriken tozlar ve amonyak vardır. Bunlar domuzların solunum sistemi üzerinde olumsuz bir etki yaratır.

Üçüncü sırada ise, hayvanların sürekli akışı ve bireylerin sürekli girip çıkması gibi diğer olumsuz faktörler yer alır. Bu da hastalıkların yayılmasını arttırır. Dahası, solunum patojenlerinin çoğu her yerde bulunabilir. Bu sebeple, patojensiz bir domuz çiftliği bulmak neredeyse imkansızdır.

Domuzlarda kompleks solunum yolları hastalığı için kritik durumlar

Hijyen koşulları en iyi seviyede olsa bile, kompleksi ortaya çıkartan çeşitli kritik anlar vardır. Örneğin, anne bağışıklığı azaldığı zaman, sütten kesilen domuz yavruları hastalıklara daha açık hale gelir. Aynı zamanda, bu hastalıklar bir çiftliğe vektörler (ya da taşıyıcılar), yeni hayvanlar, vahşi hayvanlar vb. yoluyla girebilir. Hatta bir çiftliğin kendi işletmecileri aracılığı ile bile bulaşabilir.

Sonuç

Sonuç olarak, PRDC’nin çok faktörlü etiyolojisi sadece ülkeden ülkeye değil, aynı zamanda bir üretim sisteminden diğerine de değişiklik gösterebilir. Aslında, zamanla aynı domuz çiftliğinde bile değişiklik gösterebilir. Bu sebeple, bu konu üzerindeki çalışmalar oldukça karmaşık ancak son derece gereklidir.