İntravenöz Tedavi ve Olası Komplikasyonlar

Herhangi bir ilacın verilmesi için bir hayvanın damarlarına dışarıdan müdahale edilmesi bazı komplikasyonlara yol açabilir. Bugünkü yazımızda, evcil hayvanlarda intravenöz tedavi hakkında konuşacağız.

Yazan ve doğrulayan Veteriner Érica Terrón González.

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

İntravenöz tedavi sırasında evcil hayvanların damarına kateter takılır ve buradan sıvı ilaç verilir. Böylelikle ilaç kana direkt olarak karışır ve diğer yollara kıyasla daha hızlı etki eder. İntravenöz tedavi veterinerliğin olmazsa olmaz pratiklerindendir.

İntravasküler erişimin sağlanması deneyim ve beceri gerektirir. Acil durumlarda ya da ameliyat öncesi anestezi esnasında önemli bir aşamadır. Bundan ötürü, nasıl yapıldığı ve olası komplikasyonlar konusunda bilgi sahibi olmak son derece önemlidir.

Evcil Hayvanlarda İntravenöz Tedavi: Erişim

Her bir hastaya optimal intravenöz erişimin sağlanması için göz önünde bulundurulması gereken bazı durumlar vardır. Bunlar arasında sayabileceklerimiz şu şekilde:

• Öncelikle bir profesyonel tarafından uygun damar seçilmelidir. Çünkü hangi damarın seçileceği tür, hayvanın boyutu ve davranışları gibi çeşitli etmenlere dayanır.
• İkinci olarak nasıl bir kateter kullanılacağına karar verilmelidir.
• Üçüncü önemli olan da kateterin takılması ve bakımıdır.

Bu tarz bir tedavi tercih edilecekse hayvanların huyunun da göz önünde bulundurulması gerekir. Agresif hayvanlarla bu süreç zorlaşabilir. Bunun yanı sıra profesyonellerin, pıhtılaşma ya da bölgesel damar tıkanıklığı gibi sorunları da değerlendirmesi gerekir.

Kateterin Takılması

Sırada intravenöz kateter takılması için farklı seçeneklerden söz edeceğiz.

Çevreleyen Damarlara Erişim

Çevreleyen damarlar ana toplardamardan “uzakta” bulunan damarlardır. Sıvı ya da ilaç enjeksiyonu için genellikle bu damarlar tercih edilir. Aksi bir durum olmadığı sürece acil durumlarda intravenöz tedavi tercih edilmelidir.

Evcil hayvanlarda çevreleyen damar seçimleri şu şekildedir:

• Köpeklerde ön ayaklardaki sefalik damar ve arka ayaklardaki safenöz ya da femoral damar en yaygın biçimde tercih edilenlerdendir. Büyük kulaklı türlerde doktorlar oriküler damarı da tercih edebilirler.
• Kedilerde sefalik ya da femoral damar tercih edilir.
• Egzotik hayvanlarda bu seçim aşaması daha karmaşıktır. Örneğin tavşanlarda, oriküler damar kullanılabileceği gibi safenöz ve sefalik damar da kullanılabilir. Dağ gelinciğinde de aynı şey geçerlidir. Fakat evcil kuşlarda boyutlarından ötürü çevreleyen damar erişimi daha karışıktır.

Merkezi Damarlar

Boyundaki şahdamarı merkezi kateter yerleşimi için en yaygın tercih edilen damarlardandır ve erişimi genel olarak oldukça kolaydır. Fakat bazen güvenlik gerekçesiyle şahdamarına erişim mümkün olmayabilir.

Bu gibi durumlarda merkezi damar erişimi şartsa merkezi kateter yerleştirilebilir fakat çevresel yerleştirme yapılması gerekir. Diğer bir deyişle, ana toplardamara erişmek için çevreleyen damara uzun bir kateter takılır.

Evcil Hayvanlarda İntravenöz Tedavi: Komplikasyonlar

Diğer tedavilerde olduğu gibi kateter takılması ve bakımında hafif ya da ciddi komplikasyonlar ortaya çıkabilir. Bu durum hayvanın sağlığına zarar verebilir ya da tedavinin etkisine bir müdahale söz konusu olabilir. Sırada sıklıkla karşılaşılabilecek aksiliklerden söz edeceğiz.

Kateterin Yerinden Çıkması Sonucu İlaçlı Sıvının Telef Olması

Talimatlara uyulsa da kateter yerleştirilip sabitlenirken kateterin yerinden çıkma riski olabiliyor. Hayvanlar hareketsiz durmadığı ve açılan hat onları rahatsız ettiği için bu durum ortaya çıkabiliyor.

Çevresel kateter kullanıldığında hayvanların buna erişimi daha kolay olduğu için kateterin yerinden çıkma riski daha fazla olacaktır.

Hayvanı klinikteyken dikkatlice kucaklamak ve onu korumak kateterin çıkmaması ve sıvı kaybı olmaması için faydalı olacaktır. Tabii yine de en önemlisi gözünüzün hayvanın üzerinde olmasıdır.

Damar Enflamasyonu ve Kanın Pıhtılaşması

Damar yolu açılan her hayvanın filibit – damar enflamasyonu – ya da tromboflibit – pıhtıdan ötürü meydana gelen enflamasyon riski vardır. Enfotelyal hasar ve yabancı bir cismin, yani kateterin damara takılmasından ötürü oluşan enflamasyon bu komplikasyonlara yol açar.

Enflamasyonun nedeni enfeksiyon ise durum ciddileşebilir. Çünkü damardan verilen sıvı bakteriyi kana ve dolayısıyla vücudun diğer kısımlarına taşır.

Bundan ötürü, kateterin düzenli aralıklarla kontrol edilmesi gerekir. Kızarıklık, şişme, ağrı ve/veya sertlik varsa kateterin hemen çıkarılması gerekir. Komplikasyon oluşursa filibit olarak başlayan durum endokardite kadar gidebilir.

Pıhtılaşma ve Pıhtılaşma Sonucu Damar Tıkanıklığı, Hayvanlarda İntravenöz Tedavi Esnasında Görülen Yaygın Komplikasyonlar

Kateterin içinde kan pıhtısı meydana gelebilir ve bu durum özellikle sabit bir sıvı akışı olmadığı zaman kendini gösterebilir. Bu da akışın kesilmesine ve pıhtının kana karışmasına neden olur. Kanı pıhtılaşmaya yatkın olan hayvanlarda bu konuda son derece dikkatli olunması gerekir.

Görebileceğiniz üzere intravenöz tedavi esnasında takip etmeniz gereken farklı talimatlar ve dikkatli olmanız gereken çeşitli komplikasyonlar bulunmaktadır. İşin doğası gereği bazı riskler teşkil etse de kimi zaman tek çare bu tedavi yöntemine başvurmak olacaktır.