Het spenen van een kalf en de invloed op het immuunsysteem

In de veehouderij worden soms beslissingen genomen zonder rekening te houden met de impact op de dieren. Vroeg spenen is zo'n situatie.

Geschreven en geverifieerd door de dierenarts Érica Terrón González.

Laatste update: 21 december, 2022

Spenen is het moment waarop een kalf ophoudt zich met de melk van zijn moeder te voeden en begint te eten als een volwassene. Zoals we allemaal weten is moedermelk essentieel voor zoogdieren tijdens hun eerste levensmaanden, en het spenen kan een belangrijk effect hebben op het immuunsysteem van een kalf.

Desondanks hebben veel boeren er belang bij kalveren vroeg te spenen. Vandaag bekijken we de gevolgen van het spenen op het immuunsysteem van het kalf en andere zaken daarnaast. Lees verder om meer te weten te komen!

Belangrijke factoren voor het spenen en het immuunsysteem van een kalf

Vóór het spenen moeten boeren rekening houden met twee belangrijke factoren: de koe en het dieet dat het kalf na het spenen nodig zal hebben. Deze zullen bepalen welke stappen de boer het beste kan nemen.

De eerste maanden van het leven van een kalf

Na de geboorte zijn alle zoogdieren afhankelijk van de melk van hun moeder om de voedingsstoffen binnen te krijgen die ze nodig hebben. Voor koeien is deze relatie nog complexer, vooral als we bedenken dat ze een herkauwend spijsverteringsstelsel moeten ontwikkelen. Dit komt omdat de maag van een kalf tijdens de eerste levensweken belangrijke veranderingen ondergaat.

• Onmiddellijk na hun geboorte gebruiken kalveren hun eerste drie magen, die de pens, de netmaag en het omasum (boekmaag)genoemd worden, niet. De melk van hun moeder gaat rechtstreeks naar de vierde maag, de lebmaag, en van daaruit naar de darmen. Dit betekent dat, om te beginnen, kalveren voedsel verteren net als niet-herkauwende dieren.
• In de loop van de volgende weken beginnen de andere magen van het kalf zich te ontwikkelen naarmate hun voedingsbehoeften veranderen. Als ze ongeveer 100 dagen oud zijn, kan de melk van hun moeder hen niet langer alle voedingsstoffen geven die ze nodig hebben.
• Als ze vijf maanden oud zijn, is gras veel geschikter voor hen en begint de moeder toch al minder melk te produceren. Dit is gewoonlijk het moment waarop het spenen begint.

Als de lactatie langer dan deze tijd voortduurt, kan dit de moeder uitputten en haar kansen op herstel na de bevalling beperken. Dit zou noch voor de moeder, noch voor het kalf voordelen hebben.

De moeder is verantwoordelijk voor het immuunsysteem van haar kalf tijdens de eerste levensdagen

De voedingsbehoeften van een koe zijn het grootst tijdens de eerste twee maanden na de bevalling. In deze tijd produceert ze steeds meer melk en beginnen haar oestrische cycli weer.

Na deze periode begint ze echter minder melk te produceren tot het kalf gespeend is. Daardoor vermindert haar eigen voedingsbehoefte omdat ze niet langer vetrijke en energierijke melk voor haar kalveren hoeft te produceren.

In feite hebben koeien, hoe vreemd het ook klinkt, grotere voedingsbehoeften bij het voeden dan tijdens de dracht. Bijgevolg geldt: hoe eerder het kalf gespeend wordt, hoe beter voor de koe en de boer.

Voeden na het spenen

Het spenen van kalveren maakt het mogelijk de beschikbare weide beter te benutten. Als de moeder gestopt is met melk produceren, kan ze gezond blijven met voer van mindere kwaliteit, en blijft het gras van hogere kwaliteit over voor het kalf, zodat het sterk en gezond kan groeien.

Wat zijn de voordelen van vroeg spenen?

Zoals je ziet is spenen een vrij ingewikkeld onderwerp, maar een kalf vroeg spenen kan voordelen opleveren voor de boer:

• De moeder kan haar voortplantingscyclus eerder hervatten.
• Voortplantingscycli kunnen samen getimed worden, wat leidt tot een groter aantal kalveren per voortplantingsperiode.
• Er zal een kortere tijd liggen tussen de geboorte en de conceptie van het volgende kalf.
• De moeder zal lichamelijk sneller herstellen.
• Het weiland kan beter beheerd worden.

Hoe wordt het immuunsysteem van het kalf beïnvloed?

Voor elk dier is het immuunsysteem belangrijk om met bacteriën of virussen om te gaan. Als een ziekteverwekker het lichaam van een dier binnendringt, omringt een leger van witte bloedcellen (lymfocyten) het snel. Deze cellen zijn een belangrijk onderdeel van de afweerreactie van het lichaam.

Het probleem is dat zoogdieren niet onmiddellijk na hun geboorte witte bloedcellen hebben. Bovendien duurt het, zelfs als ze ze eenmaal beginnen te produceren, even voor ze antilichamen kunnen aanmaken om bacteriën en virussen te bestrijden. Dus, hoe weert een dier onmiddellijk na de geboorte ziekten af?

Hier komt de passieve immuniteit om de hoek kijken, verschaft door colostrum, de eerste melk die de moeder na de geboorte produceert. Deze melk voorziet de kalveren van de nodige antilichamen om zich tegen infecties te verdedigen tot hun lichaam in staat is dat uit zichzelf te doen.

Het is dus heel duidelijk dat vroeg spenen invloed heeft op het immuunsysteem van het kalf.

Immunodeficiëntie bij kalveren

Immunodeficiënte kalveren zijn kalveren die niet genoeg maternale antilichamen hebben. Deze dieren lopen in de eerste levensweken helaas meer risico om gevaarlijke infectieziekten op te lopen.

De belangrijkste oorzaak van immunodeficiëntie is het niet voldoende opnemen van antilichamen via het colostrum. Dus alles wat deze opname kan verbeteren is gunstig, zoals de pasgeborenen helpen bij hun eerste drinkbeurt.

Tenslotte, ook al lijkt spenen gunstig voor de boer en zelfs voor de moeder, het vraagt om voorzichtigheid, vooral als het gaat om het kalf. Voor hen is de melk van hun moeder hun eerste verdedigingslinie. Het is dus het belangrijk alle mogelijke factoren in overweging te nemen voor je besluit ze te spenen.