Gaan wespen dood als ze steken?
De vraag die we vandaag stellen is eenvoudig: gaan wespen dood als ze steken? Deze Hymenoptera, of vliesvleugeligen, zo algemeen voorkomend op de wereld, en agressief tegen mensen als ze gestoord worden, roepen veel vragen bij ons op. Ze van dichtbij observeren is nogal moeilijk, vanwege hun vliegsnelheid.
Een van de vele merkwaardige feiten over wespen is hun verdedigingsmethode. Ze hebben een angel met het vermogen om gif te inoculeren. We weten hoe we ze moeten vermijden en hoe onze huid reageert na een steek van hen. Maar wat gebeurt er met wespen als ze hun angel in ons lichaam hebben gebracht? Lees verder om erachter te komen.
Algemene kenmerken van wespen
Voordat we de vraag beantwoorden die ons hier bezighoudt, moeten we definiëren wat een wesp is. Deze ongewervelde dieren zijn hexapod-insecten (met 6 poten). Ze behoren tot de Hymenoptera-orde, een groep waarin we ook bijen en mieren vinden. In deze groep zijn zo’n 153.000 verschillende soorten waargenomen, waarvan meer dan 30.000 wespen.
Wespen hebben meerdere levensvormen en levenswijzen aangenomen. Er zijn sluipwespen en jagers (zoals het geslacht Pompilidae). Daarnaast zijn er solitaire wespen (zoals de Eumeninae-onderfamilie) en eusociale wespen.
De meeste Hymenoptera binnen deze groep zijn solitair en zorgen alleen voor hun nakomelingen. Vertegenwoordigers van de Vespidae-familie hebben echter een sociale organisatie. Die is vergelijkbaar met die van bijen of mieren.
We leggen speciaal de nadruk op de laatste groep, aangezien de soort die ons hier aangaat (Vespula vulgaris) er deel van uitmaakt. Vanaf nu gaan we het hebben over de typische Europese wesp. Dit komt omdat het degene is die de meeste ontmoetingen met mensen heeft. Dat komt door zijn brede verspreiding en zijn vermogen om zich aan te passen aan stedelijke omgevingen.
De vespula vulgaris is een sociaal insect, het leeft in nesten en heeft een karakteristieke gele kleur met zwarte strepen.
Wespensteken
Nu je weet dat de meestvoorkomende soort in binnenplaatsen en steden Vespula vulgaris is, kunnen we naar zijn angel kijken. Vreemd genoeg is dit apparaat een gemodificeerde legboor. Dit betekent dat de angel in zijn voorouders de functie vervulde om de eieren in de grond of in de holtes van de bomen te leggen. Zo konden ze hen beschermen tegen mogelijke roofdieren en het weer.
Bij wespen is deze structuur verhard, heeft een puntige vorm en staat in direct contact met de bijbehorende giftige klieren. De verbinding die in het insect wordt ingeënt bevat diverse componenten. Allereerst aminen zoals histamine, tyramine, serotonine en catecholamines. Het bevat daarnaast peptiden en eiwitten. Het gif is echter zelden levensbedreigend (tenzij de mens allergisch is).
De angel is een duidelijk afweermechanisme bij Hymenoptera. Een wesp kan om 2 redenen steken:
- Bescherming: Wespen steken veel vaker wanneer mensen in de buurt van hun nesten komen of hen willen doden. Ze willen hun larven beschermen, zodat ze niet aarzelen om hun angel te gebruiken als hun nest in gevaar is.
- Agitatie: door met je handen te zwaaien, kan een wesp tijdens het vliegen in de war raken en overstuur raken, waardoor hij uiteindelijk gaat steken.
Omdat de legboor exclusief voor vrouwtjes is, hebben mannelijke wespen geen angel en kunnen ze niet steken.
Gaan wespen dood als ze steken?
In dit geval is het antwoord simpel: nee, wespen gaan niet dood als ze steken. De dieren die sterven nadat ze hun gifstoffen via de angel hebben geënt, zijn bijen, geen wespen. Waarom dit biologische verschil, als ze zowel Hymenoptera als relatief naaste verwanten zijn?
De oplossing zit in de vorm van de angel. Bijen hebben een gemodificeerde angel met baarden of stekels aan de punt. Daardoor is het onmogelijk om hem uit de huid te verwijderen als deze er eenmaal in is gegaan. Om deze reden komt de angel vast te zitten in de epidermis van het gestoken dier of mens. De bij verliest een deel van zijn buik bij het uittrekken en sterft uiteindelijk.
Daarentegen hebben wespen een veel gladdere, sterkere angel die in staat is om zich in het lichaam van de ongewervelde te terugtrekken. Ze kunnen achtereenvolgens, in een zeer korte tijdsinterval, diverse malen steken. Wespen gaan niet alleen niet dood, maar ze kunnen het slachtoffer ook enkele meters achtervolgen en het gif meer dan eens inbrengen.
Bijten of steken?
Ten slotte moet ook worden opgemerkt dat wespen sterk ontwikkelde kaken hebben. Daardoor kunnen ze dieren en mensen bijten en zelfs bloed afnemen. De beet brengt echter geen gif in, dus de reactie is slechts oppervlakkig en veel minder duidelijk. De symptomen van een echte wespensteek zijn samengevat in de volgende lijst:
- Ernstige pijn in het gebied van de beet.
- Zwelling (oedeem) en roodheid.
- Een witte knobbel in het midden van het oedeem, die de exacte plaats van het inbrengen van de angel aangeeft.
Deze symptomen zouden normaal gesproken binnen enkele uren na de steek minder duidelijk moeten worden en er is geen medische hulp vereist.
Als iemand echter allergisch is en er symptomen van anafylactische shock worden waargenomen, is een onmiddellijke adrenaline-injectie vereist. Dit zal worden uitgevoerd in een ziekenhuis bij een huisarts, of met behulp van een EpiPen die de patiënt mogelijk bij zich draagt.
Ernstige allergische reacties op wespensteken kunnen dodelijk zijn. Gelukkig zijn deze niet gebruikelijk.
Samenvattend kunnen we concluderen dat wespen niet doodgaan als ze een dier steken, maar bijen wel. Juist om deze reden is het essentieel om ze niet overmatig te storen en te proberen weg te blijven van hun nesten.
Een boze wesp kan je meerdere keren steken en je achtervolgen totdat je ver genoeg van zijn nest bent verwijderd. Je kunt hem dus maar beter geen redenen geven om boos te worden!
Alle aangehaalde bronnen zijn grondig gecontroleerd door ons team om hun kwaliteit, betrouwbaarheid, actualiteit en geldigheid te waarborgen. De bibliografie van dit artikel werd beschouwd als betrouwbaar en wetenschappelijk nauwkeurig.
- Kolarich, D., Léonard, R., Hemmer, W., & Altmann, F. (2005). The N‐glycans of yellow jacket venom hyaluronidases and the protein sequence of its major isoform in Vespula vulgaris. The FEBS journal, 272(20), 5182-5190.
- Griesbacher, T., Althuber, P., Zenz, M., Rainer, I., Griengl, S., & Lembeck, F. (1998). Vespula vulgaris venom: role of kinins and release of 5-hydroxytryptamine from skin mast cells. European journal of pharmacology, 351(1), 95-104.
- Golden, D. B., Breisch, N. L., Hamilton, R. G., Guralnick, M. W., Greene, A., Craig, T. J., & Kagey-Sobotka, A. (2006). Clinical and entomological factors influence the outcome of sting challenge studies. Journal of allergy and clinical immunology, 117(3), 670-675.