Paraplusoorten: wat zijn dit precies?
Natuurbehoud is een delicaat onderwerp, omdat het noodzakelijk is om met een hele reeks moeilijk te beheersen factoren om te gaan. Die zijn niet alleen te wijten aan de destructieve acties van de mens. Zo zijn veel pogingen om een ecosysteem te herstellen mislukt doordat andere aspecten in het proces uit balans zijn geraakt. Dit is waar paraplusoorten om de hoek komen kijken.
Het is mogelijk dat je uit de naam zelf al een idee hebt van hun functie. Het zijn soorten die anderen onder hun hoede nemen en hen beschermen in termen van instandhouding. We gaan het hier over deze term hebben, omdat het een van de meest efficiënte strategieën is als het gaat om het verdelen van inspanningen en economische middelen. Mis het niet!
Wat zijn paraplusoorten?
Paraplusoorten zijn soorten die geselecteerd zijn om het middelpunt te vormen van de inspanningen om een ecosysteem in stand te houden. Door die specifieke soort te beschermen heb je namelijk ook een positief effect op andere soorten in hetzelfde leefgebied.
Deze term is niet nieuw: hij werd in 1984 bedacht aan de Stanford Universiteit en wordt gedefinieerd als “een soort waarvan de minimale oppervlakte-eisen minstens even volledig zijn als de rest van de gemeenschap waarvoor bescherming wordt gezocht.”
Daarom worden paraplusoorten niet zozeer gekozen vanwege hun functie in het ecosysteem (wat ook waar is), maar vanwege hun behoeften. Met andere woorden, het zijn soorten waarvan de behoeften breed en gevarieerd zijn, en ook complex, zodat er op vele niveaus moet worden ingegrepen om hun voortbestaan te garanderen.
Vereisten om een soort te catalogiseren als paraplusoort
Voordat een beschermingsplan wordt opgesteld, is een studie van het ecosysteem essentieel. Bij het vaststellen van de onderlinge relatie tussen soorten worden daarom ook hun behoeften gevonden. Daarmee bepaalt men de criteria om een soort als paraplu voor de andere te beschouwen. Dit zijn:
- de omvang van het door de paraplusoorten benodigde territorium moet groot genoeg zijn om ook gebieden van andere te beschermen soorten te omvatten.
- de positie in de voedselketen van de paraplusoorten moet van belang zijn voor de beheersing van de populaties.
- de zeldzaamheid van de soort, alsmede de staat van instandhouding en het eigen risico van uitsterven zijn ook criteria waarmee men rekening moet houden.
- het hebben van een belangrijke rol als concurrent of roofdier van andere soorten. Deze gedragsaspecten mag men bij de selectie niet vergeten.
Toepassingen van de de techniek van paraplusoorten
Het selecteren van paraplusoorten is niet alleen nuttig voor het optimaliseren van de instandhoudingstaken, maar heeft ook andere nuttige toepassingen (Engelse link). Enkele daarvan zijn deze:
- zoek optimale locaties om natuurreservaten aan te leggen.
- bestudeer grondig de samenstelling van ecosystemen, evenals hun structuur.
- leg ecologische corridors aan om versnipperde habitats met elkaar te verbinden.
- maak inventarisaties van flora en fauna.
- lokaliseer geografische ruimten die dringend ingrijpen vereisen.
Het toewijzen van inspanningen in het behoud van paraplusoorten is een zeer effectieve manier om in korte tijd meerdere soorten te beschermen.
Voorbeelden van paraplusoorten
Als we Spanje als voorbeeld nemen, is de bekendste paraplusoorten de Pardellynx (Lynx pardinus), gevolgd door de keizerarend. Beide soorten hebben effect op kleine faunapopulaties zoals insecten en amfibieën, maar ook op planten.
De epidemieën van myxomatose en de virale hemorragische ziekte waaronder het Iberisch konijn te lijden had, hadden ernstige gevolgen voor het behoud ervan (omdat ze een belangrijk deel van hun dieet vormen).
Het uitzetten van konijnen om de mediterrane bossen te herbevolken maakte dus deel uit van het plan voor het behoud van de Iberische lynx en de keizerarend. Daarnaast zijn er, om het veelvuldig doden van wegen te voorkomen, een groot aantal metrogangen aangelegd. Hier maken ook andere soorten gebruik van.
Maar deze strategie wordt ook in veel andere ecosystemen uitgevoerd. Hier zijn enkele andere paraplusoorten:
- Zoogdieren. Denk aan de jaguar (Panthera onca) en de brilbeer (Tremarctos ornatus). Evenals de laaglandtapir (Tapirus terrestris), de zwarte neushoorn (Diceros bicornis) en de zeekoe ( genus Trichechus).
- Vogels. De steenarend (Aquila chrysaetos), het westelijk auerhoen (Tetrao urogallus), de gevlekte bosuil (Strix occidentalis), en de magelhaenspecht ( Campephilus magellanicus).
- Reptielen. De Orinocokrokodil (Crocodylus intermedius), de karetschildpad ( Eretmochelys imbricata) en de Arrauschildpad ( Podocnemis expansa).
Zoals je ziet beperkt het behoud van soorten zich niet alleen tot het vergroten van het aantal dieren of planten van een bepaalde soort. Het houdt ook rekening met het hele ecosysteem.
En geen wonder, want alles in de natuur is met elkaar verbonden en geharmoniseerd, zelfs wij met onze invasiviteit. Daarom herhalen we een zin die in dit verband vaak wordt gebruikt: voor hen zorgen is voor ons zorgen.
Alle aangehaalde bronnen zijn grondig gecontroleerd door ons team om hun kwaliteit, betrouwbaarheid, actualiteit en geldigheid te waarborgen. De bibliografie van dit artikel werd beschouwd als betrouwbaar en wetenschappelijk nauwkeurig.
- Catalá, E. I. (2011). Los conceptos de especies indicadoras, paraguas, banderas y claves: su uso y abuso en ecología de la conservación. Revista Inter Ciencia, Volumen 36(1), pp: 32-36.
- Roberge, J. M., & Angelstam, P. E. R. (2004). Usefulness of the umbrella species concept as a conservation tool. Conservation biology, 18(1), 76-85.
- Berger, J. (1997). Population Constraints Associated with the Use of Black Rhinos as an Umbrella Species for Desert Herbivores: Restricción de Poblaciones Asociadas con el Uso de Rinocerontes Negros como “Sombrilla de Especies” para Herbívoros del Desierto. Conservation Biology, 11(1), 69-78.