Wat houdt aposematisme bij dieren in?

Aposematisme of aposematische kleuring is een verdedigingsmechanisme tegen insecten, reptielen en amfibieën. Het waarschuwt andere dieren door middel van opvallende verschijningsvormen. Met andere woorden, hun uiterlijk waarschuwt roofdieren dat ze in de buurt zijn van een potentieel giftig dier.

Aposematisme is de felle kleur die sommige dieren hebben. Meestal hebben felgekleurde dieren giftige klieren. Een andere methode van aposematisme bij dieren bestaat uit het maken van geluiden, zoals de hoorbare waarschuwingen van een ratelslang.

Het woord aposematisme is samengesteld uit twee Griekse woorden: ‘apo’, wat ver of uit elkaar betekent, en ‘sema’, wat teken betekent. Daarom is aposematisme het tegenovergestelde van camouflage.

Hoe aposematisme bij dieren werkt

Aposematisme bij dieren is bijna altijd een verdedigingstechniek. Het waarschuwt roofdieren namelijk voor potentieel gevaarlijke dieren.

Om deze waarschuwingssignalen echter effectief te laten zijn moet de aanvaller vooraf weten wat het visuele of geluidssignaal betekent. Deze kennis is instinctief. Dat wil zeggen dat het een overgeërfde reactie is die geleerd is van eerdere slechte ervaringen.

Aposematisme is een zeer effectieve verdedigingsmethode. De dieren vertrouwen daarom op deze felle kleuren om potentiële roofdieren te waarschuwen en om die reden ontwikkelen ze geen ander afweermechanisme.

Met hun kleuren of geluiden waarschuwen ze dus andere dieren zonder dat het ze zelf veel energie kost. Hierdoor hebben dieren met aposematisme weinig last van roofdieren. Er zijn echter uitzonderingen. Er zijn sommige soorten die zich hebben aangepast aan bepaalde soorten vergif.

Aposematisme imiteren

Sommige niet-giftige dieren doen zich voor als dieren met aposematisme. Dit staat bekend als mimicry. Het is een ander soort verdedigingsmechanisme.

Wanneer ze aposematisme imiteren laten deze dieren roofdieren geloven dat ze gevaarlijke dieren zijn vanwege hun schitterende kleur. In werkelijkheid zijn ze echter ongevaarlijk. Een goed voorbeeld hiervan zijn de valse koraalslangen. Ze delen dezelfde kleuren als de echte koraalslangen, maar de volgorde van de kleuren is anders.

Sommige dieren met aposematisme

De meestvoorkomende en bekende soorten met aposematisme zijn wespen en bijen. Ze hebben een patroon van ringen van gele en zwarte kleuren die duidelijk zichtbaar zijn.

Deze kondigen daarmee aan alle dieren aan dat ze een giftige angel hebben. Zoals de meeste mensen weten aarzelen ze niet om deze angel te gebruiken als ze zich bedreigd voelen of als hun nest wordt aangevallen.

Rupsen

Rupsen maken ook gebruik van hun kleur om niet door hun natuurlijke vijanden te worden opgegeten. Hierdoor is er een grote verscheidenheid aan kleuren en vormen bij alle soorten rupsen. Dit is om te waarschuwen voor de aanwezigheid van vergif.

Pijlgifkikkers

Pijlgifkikkers (Dendrobatidae) zijn een ander voorbeeld van dieren met aposematisme. Deze kikkers laten bijvoorbeeld zien dat ze giftig zijn door hun opvallende en heldere kleur. Ze scheiden een uiterst giftige stof uit via hun huid. Ze leven in heel Midden- en Zuid-Amerika.

Koraalslangen

Koraalslangen zijn een ander voorbeeld van aposematisme bij dieren. Dit is een groep slangen met kleurrijke ringen die zeer giftig is. De bekendste zijn die met ringen in de volgende volgorde: rood, zwart en wit. Ze leven in tropische gebieden, zowel op het westelijk halfrond, met 73 soorten, als op het oostelijk halfrond, met 16 soorten.

Koraalduivel

De koraalduivel (Pterois antennata) die in de Indische en Stille Oceaan leeft is een ander dier met aposematisme. Ze vallen op door hun opvallende rode en witte strepen. Ze hebben ook een merkwaardige en bedreigende uitstraling.