Stomatitis bij reptielen: oorzaken, symptomen en behandeling

Stomatitis is een zwerende aandoening van de mondholte die bij reptielen van alle soorten kan voorkomen, maar vooral bij slangen. Het wordt meestal ernstig als het niet op tijd behandeld wordt.

Geschreven en geverifieerd door de bioloog Samuel Sanchez.

Laatste update: 22 december, 2022

Stomatitis bij reptielen is een veelvoorkomende aandoening bij wilde exemplaren die in de illegale huisdierenhandel terechtkomen.

Deze aandoening is meestal het gevolg van stress, slechte verzorging, immunosuppressie van het dier, en een slechte kwaliteit van leven in het algemeen. De ziekte die ons hier bezighoudt toont aan dat het verwijderen van dieren uit hun natuurlijke omgeving voor persoonlijk genot nooit een optie is.

Stomatitis is meer waarneembaar bij slangen dan bij andere reptielen taxa, maar ze zijn er allemaal vatbaar voor. Lees verder, en ontdek alles wat je moet weten over deze mogelijk dodelijke infectieziekte.

Wat is stomatitis?

Stomatitis wordt gedefinieerd als een ontstekingsreactie in de mondholte van het reptiel. Deze reactie ontstaat door een traumatische, infectieuze, stofwisselings- of neoplastische (tumor) aandoening.

Het is een van de vele aandoeningen die tot de groep van ziekten van het bovenste spijsverteringskanaal (UATD) gerekend worden, samen met slokdarm-, keelholte- en gebitspathologieën.

Stomatitis treft vooral slangen die uit hun natuurlijke habitat gehaald zijn om in gevangenschap gehouden te worden. Afhankelijk van de ernst ervan kan je ze in de volgende stadia verdelen:

• Fase I (acuut). Er is een toename in de dichtheid van het speeksel dat het getroffen dier afscheidt. Kenmerkend voor dit stadium zijn ook petechiën (rode vlekken) in de mondholte.
• Fase II (purulent). Zoals de naam al zegt, begint het reptiel in deze fase pus te produceren in de mondholte. Er worden etterende plaques gevormd en, in de ernstigste gevallen, treedt gezichtsvervorming op.
• Fase III (tandverlies). Necrose van het gingivale weefsel (tandvlees) treedt op en de tanden van het dier vallen uit. In sommige gevallen kan ook de tong helemaal losraken.

Als men de aandoening niet of onvoldoende behandelt, kan deze klinische entiteit leiden tot nieuwe problemen. Denk bijvoorbeeld aan osteomyelitis (botontsteking), longontsteking, en infectieuze gastritis.

Met andere woorden, de bacteriën die de bek infecteren zijn in staat zich naar de rest van de organen van het dier te verspreiden en ernstige systemische betrokkenheid te veroorzaken.

Oorzaken van stomatitis bij reptielen

De oorzaken van stomatitis zijn heel divers, hoewel ze allemaal te maken hebben met slecht management en slechte verzorging van reptielen in gevangenschap. We kunnen de etiologie ervan in twee groepen verdelen, maar bedenk wel dat beide met elkaar te maken hebben.

Infectieuze oorzaken

Infectieuze oorzaken lokken in alle gevallen stomatitis uit. Deze klinische toestand kan het gevolg zijn van een overgroei van commensale bacteriën binnen het mondmilieu van het reptiel.

Sommige virale verwekkers veroorzaken ook stomatitis, vooral bij schildpadden. De meestvoorkomende virussen zijn Paramyxoviridae, Retroviridae en Herpesviridae. Deze virussen zijn meestal blijvend, d.w.z. de infectie reactiveert of vermindert in intensiteit, afhankelijk van de gezondheidstoestand van het reptiel, maar verdwijnt nooit helemaal.

Hantering en lichamelijke oorzaken

Deze categorie omvat alle triggers die fysiologische stress bij het dier kunnen veroorzaken. Een langdurige staat van alertheid leidt tot immunosuppressie, of met andere woorden tot immuundeficiëntie. Daardoor zal het reptiel vatbaarder zijn voor infecties door organismen die in een normale situatie niet schadelijk zijn.

Te hoge terrariumvochtigheid, ongeschikt substraat, te lage temperatuur, gebrek aan omgevingsverrijking, krappe ruimte en ondervoeding zijn de voornaamste veroorzakers in deze categorie. Een tekort aan vitamine C en een onevenwicht tussen calcium en fosfor zijn in veel gevallen vastgesteld.

Symptomen van stomatitis bij reptielen

Symptomen van stomatitis bij reptielen variëren naargelang het verloop van de infectie. Er zijn echter verschillende algemene klinische verschijnselen die gemakkelijk te herkennen zijn.

• Anorexia. Zoals je je kunt voorstellen, zal een reptiel met stomatitis in alle gevallen stoppen met eten, vooral in stadium II en III van de ziekte.
• Dysfagie of moeite met het doorslikken van prooien. Dit klinische teken is vooral duidelijk bij slangen, omdat ze vaak hun kaken opendraaien om heel grote prooien door te slikken.
• Overvloedige speekselvorming in fase I.
• Uitscheiding van pus uit de mond en rood worden van de mond in fase II en III.
• Schedelmisvormingen, het onvermogen hun mond te sluiten, en verlies van tanden in ernstige gevallen.
• Systemische symptomen van longontsteking en gastritis als de infectie zich over het hele lichaam verspreidt.

Het meestvoorkomende klinische teken is de aanwezigheid van een witachtige waas rond de bek van het reptiel. Het is erg belangrijk om naar de dierenarts te gaan zodra dit zich voordoet. De infectie kan zich namelijk snel uitbreiden naar de longen en het spijsverteringskanaal. Op dit punt verschijnen algemene ademhalings- en maagsymptomen.

Diagnose

Elke diagnose begint met de dierenarts die vragen stelt aan de eigenaar, want die moet eventuele nalatigheid van de eigenaar opsporen. Ze zullen eerlijk moeten zijn en de omstandigheden van het terrarium en het voedsel dat ze het dier geven beschrijven. Zo niet, dan kan het veel te lang duren om het precieze probleem op te sporen.

Zoals professionele bronnen (Engelse link) aangeven, zal de dierenarts de mondholte van het reptiel met speciale instrumenten moeten openen om mogelijke schade aan de slijmvliezen op te sporen.

Een van de belangrijkste parameters om op te sporen is de aanwezigheid van afscheidingen, het verschijnen van zweren, en of de glottis al dan niet goed kan openen en sluiten.

Naast het lichamelijk onderzoek zal men een bloedonderzoek moeten doen. Ook moet men een microbiële cultuur van het mondslijmvlies maken.

Tot slot moet men een analyse van het mondweefsel onder een microscoop maken. Röntgenfoto’s zijn alleen nodig als het vermoeden bestaat dat een abces schade aan de botten van het dier heeft toegebracht.

Behandeling van stomatitis bij reptielen

De behandeling is er altijd op gericht de verspreiding van de ziekteverwekker te voorkomen en het dier metabolisch actief te houden (eten en drinken). Eerst moet het reptiel elke dag oraal gereinigd worden met 1% jodium en 0,25% chloorhexidine oplossingen. Dat kan zowel bij een dierenarts als thuis gebeuren.

In milde en matige gevallen worden plaatselijke antibiotica gebruikt, vooral tetracyclines, quinolonen en aminoglycosiden. In ernstige gevallen moet de medicatie echter systemisch toegediend worden.

Dat is noodzakelijk omdat de bacterie andere delen van het lichaam van het reptiel gekoloniseerd zal hebben. Onthoud dat deze geneesmiddelen geen nut hebben bij virale en schimmelinfecties.

Als het dier in de kliniek anorexisch of uitgedroogd aankomt, moet het ondersteunend serum toegediend krijgen tot het zijn normale stofwisselingsniveau weer bereikt heeft. Het is heel belangrijk uitdroging te vermijden, want dat vergroot de kans op overlijden alleen maar.

De prognose van de aandoening is sterk afhankelijk van de inzet van de eigenaar. Deze aandoening kan genezen met een goede behandeling. De ziekte zal echter terugkeren als de omstandigheden van het reptiel gelijk blijven.

De eigenaars moeten de voorschriften voor elke afzonderlijke soort exotisch dier nagaan en ze tot op de letter volgen om dit soort mogelijk dodelijke kwaal te voorkomen.