Paraponera clavata – jak bardzo jest niebezpieczna?

Paraponera clavata wyróżnia się spośród 950 000 gatunków znanych owadów ze względu na ból, który powoduje jej użądlenie. Dowiedz się więcej o tym przerażającym owadzie.

Napisane i zweryfikowane przez biochemiczkę Luz Eduviges Thomas-Romero.

Ostatnia aktualizacja: 27 grudnia, 2022

Potoczna nazwa gatunku paraponera clavata to mrówka pociskowa. Ten przydomek odnosi się do intensywnego bólu, jaki wywołuje ukąszenie tego owada, porównywalnego do bólu powodowanego przez kulę.

Według relacji ofiary odczuwają bolesny dyskomfort przez następne 12 do 24 godzin. Dlatego wielu nazywa tego sześcionożnego wroga „24-godzinną mrówką”.

Oprócz bycia znaną z zadawania bólu opisanego jako „czysty, intensywny, niebywały” przez amerykańskiego entomologa Justina Schmidta z Instytutu Biologicznego Uniwersytetu Arizony, wyróżnia się także swoim rozmiarem. Ta mrówka mierzy około 2,5 cm długości.

Zgodnie z aktualną klasyfikacją mrówka pociskowa należy do rodzaju Paraponera z rodziny mrówkowatych, należącej do rzędu błonoskrzydłych.

Przez długi czas był to jedyny gatunek tego rodzaju i plemienia, aż do 1994 roku, kiedy znaleziono jego pierwszego wymarłego krewnego. Słynna skamielina, sklasyfikowana jako Paraponera dieteri, została znaleziona w bursztynie na Dominikanie.

Skamieniała mrówka Paraponera dieteri istniała we wczesnym miocenie, 15 do 45 milionów lat temu. Doskonałe zachowanie skamieniałości pozwoliło na wyczerpujące porównania między dwoma gatunkami.

Jak rozpoznać paraponera clavata

Te mrówki są niezwykłe ze względu na swoje rozmiary, ponieważ robotnice osiągają długość 1,70 i 3 centymetry. Na pierwszy rzut oka wyglądają jak grube, czerwono-czarne, bezskrzydłe osy. Każdy z czułków tworzy własne szerokie „V”.

Podobnie jak wszystkie prymitywne monomorfy, ta mrówka nie wykazuje polimorfizmu w kastach pracujących. Tak więc królowa nie jest dużo większa od robotnic. Ważne jest, aby wiedzieć, że te mrówki nie są z natury agresywne.

Jednak stają się niepohamowane, gdy bronią gniazda. Według doniesień, kiedy działają defensywnie, wydają przenikliwy dźwięk podczas zaciekłego żądlenia.

Gdzie można spotkać paraponera clavata?

Mrówki pociskowe są rozprzestrzenione w całej Ameryce Środkowej i Południowej, zwłaszcza w wilgotnej krainie neotropikalnej.

Oznacza to, że możemy spotkać te mrówki na obszarze, który obejmuje Honduras, Salwador, Nikaraguę i Kostarykę, i rozciąga się na Wenezuelę, Kolumbię, Ekwador, Peru, Boliwię i Brazylię.

Zazwyczaj kolonie mrówek pociskowych występują na obszarach nizinnych, na wysokości od poziomu morza do 750 metrów. Jednak eksperci zebrali okazy również na wysokości 1500 metrów.

Pod względem liczb, kolonie mogą liczyć od kilkudziesięciu do nawet stu osobników. Dlatego są to małe kolonie w porównaniu z innymi mrówkami.

Ogólnie rzecz biorąc, te grupy starają się osiedlić u podstaw drzew. Chociaż te drapieżniki są głównie owadożerne, żywią się również sokiem roślinnym i nektarem.

W związku z tym mrówki-pracownice zwykle wykonują wwiert w drzewie w pobliżu gniazda w poszukiwaniu małych stawonogów i nektaru.

Czy mrówki mają swoje ulubione drzewa?

Badania dotyczące możliwej selektywności mrówki pociskowej co do gatunku drzewa sugerują, że tak naprawdę nie istnieje. Generalnie mrówka zasiedla drzewa z łukowymi przyporami i miodnikami, które zapewniają dostęp do baldachimu leśnego.

Dwa badania przeprowadzone na Kostaryce i wyspie Barro Colorado wykazały około czterech gniazd mrówek pociskowych na hektar lasu. Na wyspie Barro Colorado gniazda znaleziono pod 70 gatunkami drzew, 6 gatunkami krzewów, 2 gatunkami liany i jednym gatunkiem palmy.

Gniazda występowały najczęściej pod baldachimami Faramea occidentalis i Trichilia tuberculata, ale te drzewa są również najliczniejsze w tym lesie.

Na Kostaryce gniazda występowały z większą częstotliwością, niż można by oczekiwać na podstawie liczebności drzew Alseis blackiana, Tabernaemontana arborea, Virola sebifera, Guarea guidonia i Oenocarpus mapora.

Przerażające ugryzienie mrówki: bolesne, ale nie śmiertelne

Wiemy, że wiele os, pszczół i mrówek (z rzędu błonkoskrzydłych) wytwarza toksyczne lub trujące substancje w ramach metody obronnej.

W ten sposób samice znacznej większości błonkoskrzydłych rozwinęły żądło na końcu odwłoka. Ta broń stanowi ewolucyjną adaptację kanału składania jaj (nadrodzina żądłówek).

Warto wiedzieć, że mrówki z rodziny mrówkowatych zazwyczaj atakują przez ukąszenia. Jednak niektóre gatunki, w tym mrówki pociskowe, robią to również przez użądlenia żądłem. Jednak użądlenie zwykle nie jest śmiertelne dla ludzi.

Dlaczego ugryzienie paraponera clavata tak bardzo boli?

Należy zauważyć, że intensywność bólu spowodowanego ukąszeniem przez owada zależy od kilku czynników. Na przykład, wielkość żądlącego owada, ilości wstrzykniętego przez niego jadu i, co najważniejsze, właściwości chemicznych składników wywołujących ból.

Jedną z najbardziej znanych substancji występujących w ukąszeniach mrówek jest kwas mrówkowy, który znajdujemy w ukąszeniach podrodziny mrówkowatych.

Znajdujemy go również w użądleniach pszczół. Ale to nie jedyna substancja, na przykład, mrówki ogniste wstrzykują alkaloid z grupy piperydyny, solenopsynę.

Co wiadomo o tej potężnej toksynie?

Poneratoksyna to małe białko, które zakłóca działanie kanałów jonowych sodu. Dysfunkcja tych kanałów zakłóca na przykład zdolność komórek nerwowych do przesyłania sygnałów elektrycznych z jednego miejsca do drugiego.

Mięśnie ciała potrzebują kontroli neuronalnej do ich funkcjonowania.

Tak więc, gdy jakiś czynnik zakłóca działanie komórek nerwowych, może powodować ból i paraliż. W rzeczywistości istnieje cienka granica między bólem a drętwieniem spowodowanym dysfunkcją komórek nerwowych.

Zatem ta neurotoksyna może powodować fale silnego bólu, zimne poty, nudności, wymioty, a nawet zaburzenia rytmu serca.

Żądło może powodować powiększenie węzłów chłonnych (choroby węzłów chłonnych), obrzęki, tachykardię i pojawienie się świeżej krwi w stolcu ofiary. Ta toksyna jest obecnie badana pod kątem możliwych zastosowań medycznych.

Wykorzystanie ukąszeń w rytuałach rdzennych społeczności

Warto zauważyć, że niektóre rdzenne populacje Amazonii w Brazylii i Gujanie Francuskiej celowo doprowadzają do użądlenia przez te mrówki.

Są to rytuały inicjacyjne dla dzieci, na początku okresu dojrzewania, a także podczas ceremonii mających na celu uzyskanie wyższego statusu społecznego.

Najpierw uspokajają mrówki, zanurzając je w naturalnym środku uspokajającym. Następnie szaman umieszcza 80 mrówek w rękawiczkach wykonanych z liści, podobnych do rękawic kuchennych, z żądłami skierowanymi do wewnątrz. Kiedy mrówki odzyskują przytomność, dziecko wsuwa ręce w rękawiczki.

Celem tego rytuału inicjacyjnego jest utrzymanie założonej rękawicy przez pięć minut. Po tym czasie, jad mrówki paraliżuje dłoń dziecka i część jego ramienia, które mogą się trząść w niekontrolowany sposób przez wiele dni.

Co ciekawe, członkowie tych plemion, które praktykują ten rytuał, odznaczają się niezwykłą długowiecznością. Sugeruje to, że trucizna może mieć działanie, które w jakiś sposób wzmacnia układ odpornościowy jednostki.