De wipneusadder overtreft de mythen

De stompe neusslang leeft op het Iberisch schiereiland en in Noord-Afrika. Ondanks zijn slechte reputatie kiest hij er bij ontdekking voor om te vluchten en valt hij normaal gesproken niet aan.

Geschreven en geverifieerd door biochemie Luz Eduviges Thomas-Romero.

Laatste update: 30 juni, 2023

De wipneusadder (Vípera latastei) is een soort die typisch is voor regio’s met een mediterraan klimaat. Vandaar dat dit dier voorkomt op het Iberisch schiereiland en in Noord-Afrika. Deze slang dankt zijn naam aan een aanhangsel op zijn kop, dat hem een merkwaardig stompe neus geeft.

Deze soort is middelgroot, en hoewel schuw, steekt hij bij bedreiging zijn nek uit om groter te lijken. Als het gevaar aanhoudt, zal het dier niet aarzelen om aan te vallen. Als je meer wilt weten over dit dodelijke, maar fascinerende reptiel, lees dan verder.

Hoe herken je de wipneusadder?

Het eerste wat opvalt aan dit dier is zijn driehoekige kop, die zich heel goed onderscheidt van het lichaam. Naast zijn typische “wipneus” heeft hij ook indringende ogen met gele of gouden iris. Laten we niet vergeten dat adders, in tegenstelling tot slangen, een verticale elliptische pupil hebben.

Wat het lichaam betreft, dat is relatief dik, en de staart is verhoudingsgewijs kort. De maximaal geregistreerde lengte is 73 centimeter , maar de meeste individuen variëren van 50 tot 60 centimeter.

Het is belangrijk op te merken dat de pigmentatie minder gevarieerd is dan bij de meeste andere Europese adders. Zo varieert de achtergrondkleur van dit reptiel van donker asgrauw tot bruin. Op de achterkant van de kop heeft hij vaak twee schuine donkere banen, die zich kunnen verbinden tot een omgekeerde V. Ten slotte vertoont hij een typisch zigzagpatroon op zijn rug.

In tegenstelling tot andere slangensoorten is er weinig seksueel dimorfisme bij de stompe neusslang.

Wat kun je verwachten van de beet van een wipneusadder?

De beet van deze adderachtige is relatief ernstig. Ook al is de giftigheid van het gif van de adder lager dan bij andere Europese adders, de hoeveelheid geïnjecteerd gif is aanzienlijk hoger.

In een onderzoek naar de frequentie van adderbeten bij mensen in Spanje werden tussen 1965 en 1980 in totaal 125 gevallen gemeld. Het jaarlijkse sterftecijfer door dit reptiel ligt tussen drie en zeven mensen, zeer laag maar verre van verwaarloosbaar.

Waar leeft de waterslang bij voorkeur?

Dit is een soort die typisch is voor vochtige, subvochtige en semi-aride mediterrane klimaatgebieden. Hij geeft de voorkeur aan droge rotsachtige gebieden bedekt met struikgewas, maar ook aan bossen, steile hellingen en stenen muren met enige vegetatie als afscheiding van akkers en weilanden.

Het hele jaar door bewonen adders meestal open bossen en struikgewas. In de zomer bewegen ze zich echter in de buurt van rivieroevers, en overwinteren ze in gebieden met minder open bossen.

Adderpopulatie

In het algemeen, zowel op het Iberisch schiereiland als in Noord-Afrika, heeft de wipneusadder een discontinue verspreiding, met verspreide en geïsoleerde kernen van matige en lage dichtheid.

De belangrijkste factoren die de wipneusadderpopulatie bedreigen zijn:

• Habitatverandering, door bosbranden, gebruik van land voor landbouw, stadsontwikkeling en aanleg van wegen.
• Verkeersslachtoffer.
• Uitroeien uit afkeer of omdat men het een schadelijke soort vindt.

De wipneusadder bedreigd door vervolging en schande

Sinds mensenheugenis heeft de mens slangen vervolgd vanwege hun slechte reputatie als gevaarlijke en walgelijke dieren. Bovendien zijn ze het thema geweest van allerlei valse mythen en legenden.

Aan de andere kant zijn ze onderhevig aan de illegale handel (Engelse link) die wordt veroorzaakt door verzamelaars en bijgelovigen. In Portugal wordt de slang gevangen en verhandeld om bijgelovige redenen. Zo worden hun koppen verkocht als amuletten. Verder zijn er verwijzingen dat deze praktijk teruggaat tot de Middeleeuwen.

Slimme verdedigingsstrategieën

De belangrijkste anti-predator strategie van de wipneusadder is mimicry. Daartoe zorgt zijn asgrijze pigmentatie met een zigzagstreep op de rug voor een uitstekende camouflage. Dit patroon is vooral nuttig in struikgewas van heide en brem.

Anderzijds helpt zijn typische sedentaire en zeer onopvallende gedrag hem ook om onopgemerkt te blijven. Als hij ontdekt wordt, kiest hij ervoor te ontsnappen, maar als hij eenmaal gevangen of in het nauw gedreven is, laat hij een dreigend gesis horen en kan hij krachtig bijten.

Zoals we zien zijn niet alle vooroordelen gegrond. Net als alle andere dieren proberen adders te overleven, en vallen ze alleen aan als ze geen andere keus hebben. We moeten deze ongerechtvaardigde angsten overwinnen, want respect voor alle levende wezens -hoe gevaarlijk ze ons ook lijken- is essentieel voor het behoud van de biodiversiteit op deze planeet.